Combat Camera Collection - Klassieke Camera's 1933 - 1945
Flitsers
Magnesium
in 1861 werd voor het eerst kunstsmatig bijgelicht bij het maken van een foto. Men gebruikte hiervoor het in 1755 ontwikkelde magnesiumpoeder.
Met een blaasbalg werd het poeder in een vlam geblazen. Van een echte flits was nog geen sprake en het resultaat erg onvoorspelbaar.
Rondom 1890 waren er 'lampen' in omloop waarbij het magnesiumpoeder in een brandende kaars werd geblazen.
Door het gebruik van het hoog explosieve flitspoeder vielen er gewonden en zelfs doden.
In 1903 pattenteerde Aktien-Gesellschaft fûr Anilin-Fabrikation (later AGFA) een nieuw soort flitspoeder.
Door het open vuur, de rookontwikkeling en het magnesiumafval kwam het echter onder de spingstoffenwet te vallen en mocht het alleen met vergunning worden gebruikt.
Het 'flitsen' was een avontuur op zich, waarbij de fotograaf met een draadontspanner de sluiter moest bedienen en met zijn andere hand de magnesiumflitser deed afgaan, terwijl de familie met het zweet op het voorhoofd in de lens keek.
De ontwikkeling van de flitslamp
In 1851 wordt bij wijze van experiment voor het eerst een bewegend voorwerp gefotografeerd met behulp van een elektrische lichtflits.
In 1859 ontdekt men dat het ontbranden van een magnesiumdraad een intensief licht tot gevolg heeft en dat dit gebruikt kan worden bij het binnenshuis fotograferen.
In 1899 wordt de flitslamp uitgevonden, een glazen bol gevuld met een mix van magnesium en aluminium.
(foto Internet)
Osram doet vanaf 1925 onderzoek naar een eigen flitslamp.
Na een paar jaar stop Osram daarmee en gaat ze samenwerken met de Hauser-lampenfabriek in Augsburg.
De daar ontwikkelde nieuwe lamp wordt gepattenteerd onder de naam VACU-BLITZ.
Een eerder patent uit 1930, onder de naam 'FLASH LAMP' wordt door Hauser verkocht aan General Electric.
Voor Osram blijft alleen licentieproductie over. In 1932 start Osram met de serieproductie van een flitslamp gevuld met magnesium en aluminiumfolie.
Philips werkt vanaf 1930 aan een flitslamp welke gevuld is met gas en magnesiumdraad en neemt in 1934 haar Photoflux flitslamp in productie. Deze lampen zouden tot eind jaren vijftig leverbaar blijven. Transparant voor zwart-witfilm en blauw voor kleurenfilm.
(De blauwe lamp geeft een gele flits)
SASHALITE PHOTO FLASH BULB
Made in England
The General Electric Co., Ltd. of England
In 1927 ontwikkelt General Electric (U.S.A.) de eerste flitslamp.
Van een collega-verzamelaar nam ik de hiernaast getoonde vooroorlogse flitslamp over.
De lamp zou door de luchtmacht zijn gebruikt bij nachtfotografie.
Er werden 24 van deze lampen in een flitskast onder het vliegtuig geschroefd en tegelijkertijd ontstoken.
In het prille begin bestonden er geen flitsers zoals we die nu kennen.
De eerste lampen hadden daarom kleine E10-fittingen, die in een gewone lamphouder werden geschroefd.
Toen de eerste staafflitsers op de markt verschenen, werd de E27-schroefdraad de standaard, gevolgd door de goedkopere bajonetfittingen.
O.a. de Leica-Blitzansatz BTLOO uit 1935, voor de Leica II, was uitgerust met een E10-fitting.
Bij de lamp zit een uitgebreide handleiding, waarin onder andere te lezen valt dat de flitslamp niet op het hoofdnet, maar alleen op een batterijhouder mag worden aangesloten. Dit geeft wel aan dat de flitslamp bij het grote publiek nog geen algemeen goed was.
Het omhulsel van de lamp bevat de tekst:
'PAPER IS AN IMPORTANT MUNITION OF WAR', lever het in bij het locale inleverpunt.
Er mocht niets in handen van de vijand vallen.
Sashalite Photoflash Bulp, Philips Photolux, Osram Vacublitz en Wabash Super Flash Photolamp
Wabash Photolamp Corporation introduceerde in 1937 in Amerika haar draadgevulde lamp onder de naam Superflash.
General Electric
De schroefdraad is in 1909 ontwikkeld door Thomas Edison, de uitvinder van de elektrische lamp.
Thomas opende in 1876 een laboratorium op in Menlo Park, New Jersey en richtte een eigen holding op genaamd: de Edison General Electric Company.
In 1879 werd ook het concurrerende Thomson-Houston Electric Company opgericht.
Door allerlei fusies kregen zowel Thomson-Houston als de Edison General Electric vele uitvindingen en patenten in handen, waardoor de bedrijven een vrij sterke en dominante positie in de elektronicaindustrie kregen.
In 1892 kwam het tot een fusie en werd The General Electric Company gevormd, met een centraal hoofdkantoor in Schenectady (New York).
De bekende E27-fitting (E van Edison) werd al gauw te groot naarmate de lampen krachtiger en kleiner werden.
De fabrikanten stapten over op de kleinere E14 en E10-fittingen (zaklampen), maar deze waren minder prettig in gebruik. In 1952 introduceerden Osram en Phillips de bekende fittingloze flitslampjes.
Flitssynchronisatie
Bij de glasplatencamera's was de belichtingstijd vaak zo lang dat er met een losse (magnesium) handflitser kon worden gewerkt. Synchronisatie was dus niet nodig. Men haalde de dop van de lens, flitste en deed de dop weer terug op de lens en de foto was gemaakt.
Naarmate de sluitertijden omhoog gingen, werd het steeds lastiger om op het juiste moment de flitser te bedienen.
Het synchroniseren van de flitser stond bij veel camerafabrikanten dan ook hoog op de agenda en er werden verschillende oplossingen bedacht.
Deze Icarette heb ik voorzien van een flitser die als een van de eerste over een synchronisatieoptie beschikt.
Hij is gemaakt door Hipwell Manufacturing Company uit Pittsburch en draagt de toepasselijke naam: Hipco SYNCHRO-MATIC Flash Synchronizer.
Deze Icarette kan handmatig, maar ook met een draadontspanner bij de lens worden bediend. Het toestel beschikt echter nog niet over een flitsschoen en -synchronisatie.
Deze staafflitser bedient zowel de lamp alsook de sluiter van de camera op hetzelfde moment.
Met een klein, herbruikbaar lampje, kan de bediening van de sluiter worden afgesteld (synchroniseren), net zoals je de rem van je fiets kunt afstellen.
Dr. Weber vacublitzauslöser
Dr. Weber uit Kiel was een toonaangevende fabrikant van lamphouders. Het bedrijf ontwierp houders voor de Leica, Contax en Super Nettel.
Zeiss Ikon zou later zelf de lamphouder voorzien van een koppeling naar de ontspanknop op de camera, waarmee de flits werd gesynchroniseerd.
In de metalen buis zit een batterij die de lamp moet ontsteken.
Hier zien we een dergelijke flitser op een Contaflex (1938).
Synchronizer
Voor toestellen die geen ingebouwde flitssynchronisatie hebben, kan een bij de staafflitser meegeleverde 'synchronizer' worden gemonteerd die de sluiter bedient.
In 1935 bracht Ihagee als eerste fabrikant een camera uit met flitsynchronisatie, de Exakta B.
Andere fabrikanten volgden al snel met modellen zoals de Falcon Press Flash (1939), de Agfa Shur-Flash (1940) en de Kodak Six-20 Flash Brownie boxcamera (1940).
Vanaf 1940 kwamen er sluiters op de markt met ingebouwde synchronisatie en verdwenen bovenstaande flitsers naar de achtergrond.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog volgden technologische ontwikkelingen elkaar in sneltreinvaart op en deed de elektronische flitser haar intrede.
Staafflitsers met batterijen waren er vanaf 1936 tot midden jaren vijftig van de vorige eeuw.
Made in Holland
Cifo
Synchronizer Universal
Over het merk Cifo kan ik weinig vinden. Op de flitser zelf staat 'made in Holland' en de tekst op de doos is in het Nederlands.
Of het een vooroorlogse flitser is, weet in niet. Het bepalen van de leeftijd is net zoals bij statieven een lastig iets.
De doos is aan de randen met metalen banden verstevigd en ziet er oud uit. Ook de toestellen die er op staan afgebeeld kunnen van voor de oorlog zijn.
Op de voorkant herken ik een Certo Dollina, maar die heeft helemaal geen flitsaansluiting. Foutje van de ontwerper?
Wie weet er meer te vertellen over dit merk?
Cifo
Synchro Flash Populair
Bosch
Long-Life BC Synchronizer
Ook 'Made in Holland' is deze uit de kluiten gewassen staafflitser van Bosch. Op de doos gemonteerd aan een Rolleiflex van het Duitse merk Rollei. Op mijn vooroorlogse Roleiflex Automat uit 1937 past hij niet, dus hij zal van na de oorlog zijn. Hij vertoont grote gelijkenis met onderstaande staafflitser van Heiland.
Heiland Research Corporation
Vanaf 1949 onderdeel van Honeywell
De staafflitsers van Heiland werden vooral na de oorlog wereldberoemd dankzij de speelfilm Star Wars. De batterijhouder werd daarin gebruikt als handvat voor de lichttoorts.
Het hier getoonde naoorlogse SR-model heb ik gekoppeld aan mijn Ikoflex III uit 1936. Ik hoop de vooroorlogse uitvoering nog te vinden, want de kabel en statiefschroef zijn na de oorlog gewijzigd en passen niet. De naoorlogse modellen zijn o.a. herkenbaar aan de zeskantdop onderaan het handvat, kruiskopschroeven en de niet-egale vorm van de reflektor.
Anno 1945 waren onderstaande modellen leverbaar:
Model S, geschikt voor de Speed Graphic, Linhof, Watson, B&J Press, Deardorf 9 x 12 cm. Recomar, Voigtlander en soortgelijke. (26.50 Dollar)
Model K, gelijk aan S maar zonder beugel (21.50 Dollar)
Model SR, voor Rolleiflex, Rolleicord en Ikoflex III (32.75 Dollar)
Model KB voor Zeiss Super Ikonta B (vanaf 27.50 Dollar)
Graflex
Op mijn Graflex Speed Graphic Anniversary uit 1944 zit wel een vooroorlogse flitser, die grote gelijkenis vertoont met model S van Heiland.
De synchronisator die de sluiter bij de lens bedient, hoort bij de flitser.
Onderstaande staafflitser is voorzien van een drukknop waarmee de lamp kan worden bediend.
Alle onderdelen zijn in metaal uitgevoerd en de reflector is 'glad'. Van synchronisatie is nog geen sprake. Hij is waarschijnlijk van voor de oorlog.
Sims Flash Unit
Advertentie 1949
Philips PHOTOFLUX 'Snap-it' OPEN-FLASH SET
Een flitser van Philips Electrical LTD in Londen, uit eind jaren vijftig van de vorige eeuw.
De eenvoudige flitser werkt met een platte 4.5 Volt-batterij en zat verpakt in een rond doosje dat tevens als reflector kon worden gebruikt.
De Engelstalige gebruiksaanwijzing is nog aanwezig en geeft uitgebreid uitleg over de werking van de flitser. De langste pool van de batterij schuif in de metalen flitser en maakt contact met de pluspool van de lamp. Door de korte pool tegen de fitting te drukken, flits de lamp.
De lamp heeft een bajonetfitting met de tekst: PHOTOFLASH TYPE SM (Speed Midget). De lamp is niet gevuld met draad of folie, maar heeft twee loden elektroden.
1 Open de camera-sluiter
2 Maak flitscontact
3 Sluit de camera-sluiter
Condensator-flitser
Vanaf 1951 was de condensator-flitser leverbaar.
(volgt nog)