Lieve allemaal,
Ik heb net post ontvangen, waaronder een brief van jullie. Ik zette net Soemowono op deze brief toen de post werd binnengebracht. Nou, daar vlogen we allemaal op af en even later was het doodstil op de kamer en zaten we allemaal te lezen. De post is een van de belangrijkste dingen voor ons. Wat beroerd moe, dat je weer niet goed was. Beterschap toegewenst. Als je te druk bent of je niet goed voelt, moet je maar niet zoveel schrijven. Ik neem je dat niet kwalijk en schrijf zelf evengoed wel.

Vanmorgen zijn we uit Djatting Aleh vertrokken naar Soemowono, waar we een Indische gevechtsopleiding krijgen. Langs een slechte weg en over smalle bruggetjes en langs diepe ravijnen kwamen we om twaalf uur in het kamp aan dat achter Soemowono ligt. Het is een prachtig kamp met stenen barakken en een heerlijk zwembad dat steeds door een snelstromende kali ververst wordt. Vroeger is het kamp een rustoord geweest.

De natuur is ook prachtig. We liggen op de helling van de berg Ungaran en aan de andere kant ligt de berg Merapi. Het klimaat is te vergelijken met het Hollandse. De nachten zijn flink koud. Ook worden hier Hollandse groenten verbouwd. Ik vond het vannacht zo koud dat ik mijn sokken heb aangehouden en vannacht houd ik mijn hele uniform aan. Maar morgen worden er dekens voor ons gehaald in Ambarawa.

Dus Gerrit van tante Jans zit op Lombok. Dat is hier een heel eind vandaan. Ik zou het niet graag willen lopen. Hier ligt ook een jongen uit Ede. Het is een neef van de telegrambesteller van Ede. Ik kende hem nog wel want hij heeft een paar jaar bij mij op de Mulo gezeten. Van Grada en Gerrit heb ik nog steeds geen brief ontvangen. Als er één komt zal ik hem meteen beantwoorden.

Allemaal hartelijk gegroet en moe beterschap toegewenst.

Soemowono, brief 17-10-1948

Beste pa en moe,
Gisteravond jullie brief in gezondheid ontvangen. Bedankt voor de goeie wensen ter gelegenheid van mijn verjaardag. Ik vond het aardig dat Hennie er ook een stukje onderaan schreef. Het zal nog wel even duren voordat je het tasje krijgt, Hennie, want per zeepost duurt het ongeveer twee maanden. Je moet je er maar niet te veel van voorstellen, anders valt het nog tegen. Ook nog bedankt voor de sigaret die je in de brief stopte. Dat mag je nog wel eens vaker doen. Want van die heimweesigaretten krijg je heimwee naar de Hollandse sigaretten. Mijn vriend en ik hebben hem samen opgerookt. Om de beurt een paar trekjes.

Jullie vroegen wat ik graag wilde hebben. Nou, als ik het toch voor het zeggen heb en als je het kunt krijgen tenminste: sigaretten of shag is wel het belangrijkste en wat pepermunt of filmrolletjes, die kunnen we hier goed gebruiken. Die zijn hier niet te koop of onbetaalbaar. Alleen al het ontwikkelen van een amateurfotootje kost al tachtig cent. Een portemonnee heb ik ook niet meer. Ik heb mijn "bankbiljetten" meestal los in de zak. Met zus wil het ook niet zo erg, hè moe? Ze maakt zich natuurlijk weer veel te druk en te zenuwachtig. Toen je het over Bertie had, moest ik eerst denken wie dat eigenlijk was, want ik was die naam allang weer vergeten. Als ik straks weer thuis kom ken ik de helft van de familie niet meer, maar dat zal best wennen.

Wij amuseren ons hier nog best. Alleen zullen we blij zijn als de opleiding erop zit, want die is best zwaar. We hebben ook steeds avond- en nachtoefeningen en dan kom je nog wel eens een beetje slaap tekort. Maar we hoeven morgen met de zondag pas om zeven uur op en blijven meestal nog wel een half uurtje langer liggen, dus haal ik mijn slaap wel weer in.

Moe, je vroeg of ik al bericht van de kerk heb gehad. ik heb nog niets ontvangen, maar dat zal wel eens komen, want de jongen tegenover mij ontvangt iedere keer bericht van de kerk en de dominee. Ik sluit hier een foto bij in, die van de week gemaakt is. Naast mij zit mijn vriend en daarnaast nog een jongen waar ik vaak mee omga (allebei Amsterdammers). We zitten zogenaamd op z'n Indisch. Dat noemen ze hier djonkokken.

Het is nu 's morgens zeker al lekker fris in Holland. Daar hebben wij hier geen last van. Wij baden iedere dag in ons zweet en als we avondoefening hebben verschonen wij ons helemaal twee keer per dag. Dat is heel wat anders dan in Holland. Het is maar gelukkig dat je het niet allemaal hoeft te wassen moe, want dan had je het nog veel drukker.

Allemaal hartelijke groeten en tot schrijven.

Soemowono, brief 26-10-1948

Geachte lui,
Het opschrift klinkt een beetje gek, maar anders is het altijd hetzelfde. Vanavond jullie brief ontvangen. Ik ben altijd blij als er weer een brief van thuis bij is. Moe, hartelijk dank voor de Kerkbode. Hoe is het thuis? Moe, kun je de laatste tijd weer een beetje. Ik geloof dat je je veel te bezorgd over mij maakt. Dat moet je echt niet doen want ik kan het hier best uithouden in Indië en ben al helemaal gewend. Ik kan ook best met de jongens opschieten en het is hier net zo rustig als in Ede, dus niet te veel zorgen. We hopen en bidden dat we elkaar straks weer in gezondheid weerzien. Ik krijg de laatste tijd goed post. Vanavond zelfs zeven brieven tegelijk, zoveel heb ik er nog nooit gehad. Ik hoef me dus niet te vervelen en ben nog druk genoeg om ze allemaal te beantwoorden. We hebben het de laatste tijd evengoed al druk, met als voordeel dat de tijd omvliegt.

De opleidingscommandant denkt zeker "Ledigheid is des duivels oorkussen". Ik wou dat hij dat maar een beetje vergat, want wat meer vrije tijd zou me best van pas komen. Van Annie hoorde ik dat de huizen achter Laan 1933 ook al klaar zijn. Wonen er al mensen in? Het zal wel een beetje vreemd wezen als ik weer thuis kom en er een nieuwe laan bij is gekomen.

Ik ga er zo langzamerhand weer een punt achter zetten. Het is nu negen uur en ik wil vroeg naar bed want morgen hebben we weer een nachtoefening. Dus kruip ik nu gauw onder de klamboe en zeg: Welterusten.


Soemowono, brief 31 oktober 1948

Lieve ouders,
Even een rustig plekje gezocht om een brief te schrijven. Ik maak het nog goed en ben zo gezond als een vis. Van de week zal de opleiding wel afgelopen zijn en vertrekken we weer naar een andere plaats. Gisteren hebben we een demonstratie gegeven, die klonk als een klok en dinsdag hopen we naar Semarang te gaan ook voor een demonstratie, met alles erbij, vliegtuigen, artillerie enz. Dus krijgen we weer een aardig uitstapje, want het is een prachtige tocht door de bergen en de sawa's. We moeten er 's morgens al om half vier uit, maar dat mag hem niet hinderen. Dat halen we een andere keer wel weer in. Wat heeft Hannie Boesveld het al ver geschopt. Dat had ik nooit gedacht toen we samen vroeger nog wel eens de duinen ingingen, maar dat zegt natuurlijk niet zoveel. Wie weet wat voor beroemde verhalen er over mij nog eens in de krant komen te staan.

Ik ben vanmorgen naar de kerk geweest. De veldprediker had het over hervormingsdag en de 95 stellingen van Luther. Daar zal de dominee in Ede het ook wel over gehad hebben. Nu ik het toch over dominees heb. Van de week twee brieven ontvangen van de contactcommissie van de Hervormde Gemeente. Eén was geschreven door ds. v.d. Pol en de andere door de heer Faassen, hoofd van de school op de Paasberg geloof ik. Die zal ik ook weer terug moeten schrijven. Dat zal nog wel een weekje aanlopen want we hebben nog steeds niet al teveel tijd.

Hoe is het in het in Holland. Al een aardig herfstweertje met veel regen? Daar denken wij weinig aan want het weer is hier iedere dag prachtig. De natte moesson is veel later dan andere jaren. We eten hier iedere dag wel zo'n beetje pisangs, sinaasappels en katjang (pinda's) maar ik heb op het ogenblik veel meer zin in een lekkere goudreinet. Die zijn er zeker genoeg. Ik vond het aardig van Gerrit dat hij wat Engelse sigaretten heeft opgestuurd. Dat het Engelse waren had ik meteen in de gaten. Hoewel ik ze hier niet krijg ben ik de goeie merken nog niet vergeten.

Wij hebben tegenwoordig een aap. Op het ogenblik zit hij allerlei kunstjes uit te halen in de balken van de barak. Hij is al goed gewend en luistert al naar zijn naam Piet. Net haalde hij nog een sigaret uit mijn hand die ik wilde opsteken. Maar dat is niet zo erg, want het is maar een generaal Spoorstaaf zoals onze sigaretten ook vaak genoemd worden.

Ik ben nog maar net terug uit Semarang waar de demonstratie is geweest. Er waren ook vliegtuigen die steeds naar beneden kwamen gieren en z.g. vijandelijke doelen aanvielen. Daarna kregen wij een demonstratie te zien dat vliegtuigen voedselpakketten, munitie en water aan parachutes naar beneden gooiden. Dus als we nog eens afgesloten worden, hoeven we niet bang te wezen dat we tekort komen, want dat is hier goed geregeld. Maar ik was blij toen we de bergen weer ingingen want het was in Semarang smoorheet. Alles is hier verder goed en ik hoop van jullie hetzelfde.

Allemaal hartelijk gegroet van uw liefhebbende zoon en broer.




Soemowono, brief 3-11-1948

Beste pa,
Zo, nu zal ik de brief eens beantwoorden die ik van de week in goede gezondheid ontvangen heb. Je moet maar niet te veel op m'n schrijven letten want de banken waar we altijd op schrijven, zijn vandaag opgehaald i.v.m. onze verhuizing die binnenkort plaatsvindt. Nu pa, ik vond het fijn ook weer eens persoonlijk van je te horen. Ik hoop er nog veel van je te ontvangen, anders verveel je je toch maar nu het bij jullie weer winter begint te worden en het al vroeger donker wordt. Hier begint de avond altijd tegen een uur of zeven. Onze opleiding hier zit er op. Tot slot hebben wij een demonstratie van ons kunnen gegeven voor de opleidingscommandant, majoor Faessens, bijgenaamd de tijger van Malakka.

Ik ben blij dat het er op zit, vooral de laatste veertien dagen waren erg zwaar. Er liggen verscheidene jongens wegens oververmoeidheid in het hospitaal. Hoewel ik soms ook behoorlijk moe was, heb ik verder geen last. Ik zeg maar zo: mager maar taai. We hebben wel heel wat geleerd wat je hier nodig hebt. Je vroeg of wij hier ook zo patrouille lopen als op de foto. Ja, het is ongeveer hetzelfde, alleen niet langs spoorlijnen, want die zijn hier niet. Al het burgerverkeer wat je hier ziet zijn Indische karren met karbouwen ervoor. Dus erg druk is het hier niet.

Ik hoop dat je deze brief in goede welstand mag ontvangen.

Hartelijke groeten.