Introductie

Wanneer je met het verzamelen van oude camera's begint, doe je er goed aan eerst te bedenken wat je wilt gaan verzamelen. Voor je het weet heb je een kast vol staan met toestellen die niet verzamelwaardig zijn. Camera's zijn er immers in overvloed. Door te kiezen voor een bepaalt merk, type of periode, kun je gericht gaan zoeken en een leuke verzameling aanleggen.

Omdat ikzelf geïnteresseerd ben in de Tweede Wereldoorlog heb ik gekozen voor de periode 1933 - 1945. We kennen allemaal de foto's wel uit deze roerige tijd, de opkomst van het Derde Rijk (Deze periode duurde van het einde van de Weimarrepubliek op 30 januari 1933 tot de val van de Flensburgregering op 23 mei 1945 ) en de Tweede Wereldoorlog, maar kennen we ook de toestellen waarmee de foto's zijn gemaakt? Ik ben in eerste instantie op zoek gegaan naar foto's van fotograferende militairen, zodat ik er zeker van ben dat de camera in de oorlog is gebruikt. Het vinden van deze foto's is echter moeilijker dan het vinden van de camera's zelf. Ik heb er inmiddels wel een aantal, maar heb dit principe moeten loslaten en verzamel nu ook andere toestellen uit deze periode.

Na de oorlog werden camera's in grote aantallen geproduceerd, waardoor ze minder zeldzaam zijn. Ook de kwaliteit ging achteruit door het gebruik van goedkopere materialen.

Voor vragen en opmerkingen ben ik bereikbaar via: info@eindespoor.nl

Wouter van den Berg

Amerikaanse, Britse, Canadese, Franse en Nederlandse oorlogsfotografen verslaan het binnentrekken van de Britse troepen in Berlijn.

Enkele foto- en filmeenheden:
Groot Brittannië: Army Film & Photographic Unit (AFPU, vanaf 24-10-1941)
Amerika: United States Army Signal Corps (USASC) voor land- en luchtmacht.
Duitsland: Nachrichtentruppe des Heeres, eenheid van Duitse Wehrmacht en Waffen SS
Duitsland: Reichsministerium für Volksaufklärung und Propaganda (RMVP, Joseph Goebbels)

Standaard AFPU-camera's
35mm-filmcamera's: DeVry Type A en B, Bell & Howell Eyemo, Vinten Model K Mark I 'Normandy'.
Fototoestellen: Zeiss Ikon Super Ikonta 530/16 en 532/16, Voigtlander Bessa, Rollei Rolleiflex en Kodak Medalist

Agfa Kamerawerk AG - Duitsland

Aktiengesellschaft für Anilinfabrikation (AGFA) werd in 1867 in Berlijn opgericht als producent van kleurstoffen. Agfa werd later bij het grote publiek vooral bekend als producent van fotorolletjes en andere producten voor amateur- en professionele fotografen. Na een aantal overnames en fusies telde de onderneming in 2011 wereldwijd ruim 11.000 werknemers. Met de opkomst van de digitale camera verdween het filmrolletje naar de achtergrond en ging AgfaPhoto in 2005 failliet. Tegenwoordig richt het bedrijf zich op de ontwikkeling en verkoop van informatiesystemen voor laboratoria en ziekenhuizen.

---

Agfa Billy Clack 74 (1934-'40)

De militaire film- en fotografie-eenheden van het leger gebruikten vooral kwaliteitscamera's van Zeiss Ikon, Graflex, Leitz en Rollei. De militaire amateurfotograaf nam van thuis meestal een eenvoudiger toestel mee om privéopnamen mee te maken.

Op deze uitsnede zien we Finse officieren en kapiteins met toestellen zoals onderstaande Agfa Billy Clack en balgcamera's van Kodak en Voigtlander. De foto is genomen op 1 oktober 1942, tijdens een militaire parade in de stad Petroskoi (Finse naam voor russo-carelian city of Petrozavodsk). De parade herinnert aan de verovering van de stad een jaar eerder.

De Agfa Billy Clack 74 (6 x 9 cm) is wat uiterlijk betreft vrijwel gelijk aan de Billy Clack nr. 51 (6 x 4.5 cm), die iets smaller is. Ze vertonen grote gelijkenis met de Kodak Jiffy camera's.

Conditie: mooi
Taxatie: 40 - 60 euro

Deze en andere Finse amateuropnamen zijn te vinden op: WarSampo (met dank aan Jouko Leskinen).

Agfa Jsolette (1937)
Die Soldaten-Camera mit dem treffsicheren Zielsucher

Nog voor de Tweede Wereldoorlog werd deze "Jsolette" op de markt gebracht. Dit vroege model is alleen in 1937 gemaakt en kreeg de naam Jsolette (met een J). Vanaf 1938 tot 1942 werd de camera uitgebracht onder de naam Isolette. ` Dit model werd in de Agfa Amateur Katalog uit 1938 en '39 neergezet als de "Soldatenkamera" en kostte toen 38,- Reichsmark.

De camera wordt gezien als de moeder van alle latere Isolettes. Het verschil met de latere modellen zit hem vooral in de zwarte bovenkant, die bij dit model van Trolit is gemaakt. Latere modellen hebben allemaal een aluminium bovenplaat. Met dit model kon men ook in het economisch 4.5x6cm-formaat fotograferen.

De vroegste modellen hebben de naam op de voorkant van de lederen paraattas staan.

Conditie: als nieuw
Taxatie: 70 - 90 euro

Rolfilm nr. 120
Deze camera maakt gebruik van rolfilm nummer 120, zoals de hierboven getoonde Agfa Isochrom Feinkorn Film. Rolfilm 120 is 6 cm breed (hoog). De meest gebruikte negatiefmaten zijn 6 x 6 cm (12 opnamen) en 4.5 x 6 cm (15 opnamen). De bekende klap- en boxcamera's van Agfa en andere merken maken ook gebruik van rolfilm 120, maar dan in het formaat 6 x 9 cm.

Vanaf 1940 werd in Amerika door Agfa Ansco de Speedex geproduceerd, die grote gelijkenis vertoont met de Agfa Jsolette. Vanaf 1953 zou deze camera gelijk zijn aan de Isolette-reeks van Agfa Duitsland

Agfa Box 45 (1938-'41)

De boxcamera was een veelgebruikte, eenvoudige camera. Dit model van Agfa werd o.a. gebruikt door Sergeant Francis (Frank) Lawrence, geboren op 4 maart 1923 in Sydney, New South Wales. Lawrence trad als militair in dienst bij de Australian Imperial Force (AIF) op 18 november 1943.

Deze camera kon door Agfa nog tot 1941 worden geproduceerd.

Taxatie: 15 - 20 euro

Agfa Karat 3.5 (1938-'41)

Deze Agfa Karat 3.5 kwam net voor de Tweede Wereldoorlog op de markt, maar kon maar tot 1941 in productie blijven. Het hier getoonde model is in een mooie staat en heeft de originele, metalen lensdop nog. Er zijn drie versies gemaakt: twee vooroorlogs en een naoorlogs. Het belangrijkste verschil tussen beide is de lens: alle vooroorlogse modellen hebben een Solinar lens (4 elementen), terwijl alle naoorlogse modellen zijn uitgerust met een Apotar lens (3 elementen).

Het getal 3.5 geeft de grootste diafragmawaarde van het objectief aan. De camera's hebben een kenmerkend bol design met geborsteld aluminium bovenkant. Hij is er met en zonder draagriemogen.

De Karat-serie heeft een eigen cassettesysteem, waarbij een volle en een lege cassette moeten worden geplaatst. De film wordt tijdens het fotograferen van de volle in de lege cassette gedrukt. Je hoeft de film dus niet terug te spoelen als hij vol is. Een nadeel is dat de film niet te lang mag zijn. Er kunnen per rol niet meer dan 12 opnames worden gemaakt.

Conditie: bijzonder goed en compleet
Taxatie: 60 - 80 euro

Agfa Karat 6.3 (1937-'40)

De Karat 6.3 (1937) met Art Deco lensplaat was het eerste model in deze serie. De 3.5 volgde iets later. De karat 4.5 (1938) was een vereenvoudigde uitvoering van de eerste 3.5, met o.a. minder hoge sluitersnelheden. In 1939 volgde het tweede model 3.5 en werd ook de 6.3 vervangen. In een korte periode werden dus veel uitvoeringen uitgebracht, wat het bepalen van het model en leeftijd naderhand niet eenvoudig maakt. Deze 6.3 is van de tweede generatie en gemaakt in 1939.

De van blik gemaakte paraattas is met grijs leer bekleed en zou een prototype kunnen zijn. De losse delen zijn met messing pianoscharnieren aan elkaar gemonteerd.

Conditie: netjes
Taxatie: 40-60 euro

Agfa Billy Record 8.8 (1939) A. FISCHER BERLIN C.2

Een van de eerste camera's die ik kocht is deze Agfa Billy Record, die in 1939 in opdracht van Nazi-Duitsland werd geproduceerd voor het Duitse leger. De firma A. Fischer uit Berlijn leverde de leren paraattas. De tas is voorzien van een militair merkteken: Wa A820 en een Duitse adelaar. Deze bekende Duitse lederfabrikant maakte ook pistoolholsters, riemen en patroontassen.

Een burgertoestel zal 15 tot 20 euro opbrengen, een militaire versie zoals deze algauw het tienvoudige. Het is een origineel WO2-voorwerp en dat is van grote invloed op de waardebepaling.

Conditie: als nieuw
Taxatie paraattas met camera: 150 euro

A. FISCHER
BERLIN C.2
1939

Wa A820

Adalbert Fischer was van oorsprong (1912) een groothandel in zadels, wagenbouw en stoffering. Met een fabriek voor koffers, tassen, schoolmappen, enz. in Guttstadt en een hoofdkantoor en fabriek voor fijne leerproducten in Berlijn.

De Agfa Billy Record werd geproduceerd tussen 1928 en 1960 en was verkrijgbaar met de lensopeningen 8.8, 7.7, 6.3 en 4.5. Ze gebruiken allemaal 120 rolfilm in het formaat 6 x 9 cm. Het toestel van Agfa is de tegenhanger van de Voigtlander Bessa klapcamera. Deze 8.8 werd gemaakt van 1933 tot 1942 en is uitgevoerd met een Agfa Anastigmat Igestar 1:8.8/105mm lens. De sluiter is een Agfa Automat. De 6.3 is ook na de oorlog nog gemaakt, in 1948, voor de USA en UK. Daar is hij bekend onder de naam Speedex Record.

Billy Record 6.3 en 7.7 bouwjaar 1933-1942
Billy Record 8.8 1936-1942
Billy Record 4.5 1936-1950

Agfa Movex 30 (1931)

Deze 16mm-filmcamera van AGFA is met echt reptielenleer bekleed. Dit exemplaar is voorzien van twee extra AGFA TELE-KINE-ANASTIGMAT 1:3.5 objectieven, met brandpunts- afstanden 5 en 8 cm. (nr. 499502 en 500031) Het standaard objectief is een Agfa Symmetar 1:1.5 F = 2 cm 3/4” (nr. 495822)

Taxatie: 200-250 euro

De militair in het midden heeft een Movex 30 in zijn handen. Hij maakt deel uit van een foto- en filmdienst die het binnentrekken van Britse troepen in Berlijn vastlegt. Aan zijn heup hangt een tas zoals hierboven is afgebeeld.

Argus Camera Company - Amerika

Het Amerikaanse Argus werd in 1936 opgericht in Ann Arbor, Michigan als producent van radio's. In dat zelfde jaar liep ook de eerste camera van de band, de Argus A. In de hoogtijdagen van het merk werkten er 1300 mensen bij het bedrijf. De bekendste camera is de C3 meetzoeker camera, die 27 jaar in productie zou blijven. Er werden er meer dan een miljoen van gemaakt. De C3 is daarmee een van de meest verkochte camera's in de geschiedenis. Het merk bestaat nog steeds en richt zich tegenwoordig op de goedkope digitale camera's

---

Argus C (1938-'39)

Serienummer: 11754 C
bouwjaar 1939

De Argus C-serie kreeg de bijnaam 'The Brick', omdat het toestel zo zwaar en hoekig is als een baksteen. Het is een zware metalen camera die tot ver na de oorlog in productie is gebleven. Er werden er in verschillende uitvoeringen meer dan twee miljoen van gemaakt. Ondanks deze grote oplage wordt deze Amerikaanse camera in Europa niet vaak aangeboden.

De zeldzaamste, model C. is herkenbaar aan de niet-gekoppelde afstandmeter en mist dus het tandwiel tussen het objectief en de draaischijf van de afstandsmeter. Er zijn twee versies van gemaakt. Ongeveer 1800 toestellen werden uitgerust met een extra schuifknop voor hoge en lage sluitertijden.

De verslaggeefster op de foto heeft dit model in haar hand. Ze is in dienst bij de Women's Army Corps Photographer.

Model C kom je bijna niet meer tegen. Deze kocht ik op de fotagraficamarkt in Doesburg (aug 2024) en ziet er nog uit als nieuw.

Taxatie: 80-120 euro

Argus C2 (1938-'42 )

De opvolger, model C2, is een gekoppelde meetzoeker. Het draaiwiel van de afstandsmeter is met een tandwiel verbonden met het objectief.

Bij het verwisselen van het objectief moet eerst het koppeltandwiel worden verwijderd.

Argus C3 (1939-'57 )
. . . High Priced Features

De C3 (1939-1957) werd aan de linker zijkant voorzien van flitscontactgaten. Vanaf 1958 tot 1966 was de C3 leverbaar met accessoireschoen boven op het toestel. Na de oorlog kreeg de C3 een zwarte, kunststof knop om de sluiter te spannen en een naamplaatje op het camerahuis. Tussen 1958 en 1966 werd de C3 Matchmatic in afwijkende kleurstelling uitgebracht.

Er zijn twee achterwanden in omloop. Vanaf 1940 werd een negatiefteller toegevoegd (rechts).

Het hier getoonde model is uitgerust met een ongecoate lens en met een metalen flitser. Het serienummer is C314713 en verwijst naar 1939. (zie serienummers). Bij latere modellen kom je korte, zwarte flitsers tegen en gecoate lenzen.

Taxatie, complete set met doos, flitser en lensdop: 120 - 150 euro

Deze camera werd o.a. verstrekt aan Amerikaanse soldaten om de activiteiten van hun onderdeel mee vast te leggen. Een bekende gebruiker is Tony Vaccaro, die foto's maakte van de 83'ste infanterie divisie in Europa, in mei 1944.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog verminderde Argus de productie van consumentenproducten en legde zicht toe op de productie van militair materieel. Argus won vijf keer de Army-Navy "E" onderscheiding voor de hoge kwaliteit van haar producten.

Argus A3 (1940-'42 )

De Argus A3 is een van metaal gemaakte camera met een kenmerkend gestroomlijnde bovenkant. Met zijn beperkte afmetingen is het een zwaar toestel. Het heeft een ingebouwde lichtmeter, een uitschuifbaar objectief en op de rug een draaischijf met sluitersnelheden. De lichtmeter geeft met oplichtende cijfers de hoeveelheid licht aan.

Het is een eenvoudig toestel van weinig waarde, maar wordt in Nederland niet vaak aangeboden.

Balda Kamera-Werk - Duitsland

Oprichter Max Baldeweg was als monteur werkzaam in Dresden en richtte in 1908 zijn eigen bedrijfje op in fotografische accessoires en noemde het: "Fabrik photographischer Artikel Max Baldeweg " Max kreeg naamsbekendheid met een door hem ontwikkelde jalousiesluiter en opende in 1912 een tweede fabriekje. Een jaar later werd de naam 'Balda' als handelsmerk geregistreerd, waarna de naam werd gewijzigd in 'Balda-Werk Max Baldeweg'. Pas in 1925 begon zijn bedrijf met de productie van toestellen voor de consumentenmarkt. De Balda boxcamera werd goed verkocht.

In 1935 presenteerde Balda de miniatuurcamera "Baldina" en een jaar later de Super Baldina. Vanaf 1940 moest de productie van camera's echter plaatsmaken voor het produceren van hoogte- en snelheidsmeters voor de oorlogsindustrie van Nazi-Duitsland. Tijdens de oorlogsjaren werd de fabriek met brandbommen gebombardeerd en flink beschadigd. Na de oorlog ging Balda verder als producent van eetlepels en kinderspeelgoed.

Balda zat zowel in Dresden in het oosten, als in Bünde in het westen. Vanaf de DDR-tijd mocht de naam Balda in Dresden niet meer worden gebruikt en werd die vervangen door Belca. De eerste Belca Beltica was praktisch identiek aan de naoorlogse Balda's uit Bünde. Net als Certo, Welta en Ihagee ging Belca later op in Pentacon.

---

Balda Super Baldina (1936 - 1938)

De eerste 1936-modellen hebben een zwarte, met leer beklede bovenkant. Het hier getoonde model komt uit 1937. De lens kan met de hand worden scherpgesteld, waarbij het deelbeeld in de afstandmeter wordt uitgelijnd. De afstandmeter zit dus gekoppeld aan het objectief. Voor het uitkaderen van het onderwerp is er een tweede zoekvenster aangebracht, dat bovendien iets gekanteld kan worden bij het gebruik van een kleine negatiefmaat. De ontspanknop is in het klapdeksel ingebouwd. De knop bij de opnameteller opent het klapdeksel.

De Super Baldina maakt gebruik van 35mm-rolfilm en is uitgerust met een fraaie, afsluitbare opnameteller. Het is een kwalitatief mooi gebouwde en compleet uitgeruste verzamelcamera, die alleen vóór de oorlog is geproduceerd. In de jaren vijftig is de naam opnieuw gebruikt.

Conditie: bijzonder goed
Taxatie: 80 - 100 euro

Heinz Vinke en Karl Schödl poserend op de door hen op 17-2-1942 neergehaalde Whitley in Driezum. De linker nachtjager (Heinz Vinke) draagt om zijn middel een Balda Super Baldina zoals hierboven staat afgebeeld..

Passend bij deze camera zijn deze 35mm-filmkokers van AGFA, de Isopan F uit 1936
Feinkorn film, 36 Aufnahme, met houdbaarheidsdata 1940 - 1942.

I.G. FARBENINDUSTRIE A.G.
AGFA BERLIN SO 36.

Bell & Howell - Amerika

Albert Howell (links) en Donald Bell

---

Bell & Howell - Eyemo (1926)
The Hand-sized Professional Standard Camera

De Eyemo staat bekend als de combat-camera uit de Tweede Wereldoorlog. Het is een succesvolle 35mm-versie van de 16mm-Filmo die drie jaar eerder op de markt kwam.` Vanaf 1929 o.a. leverbaar met turret en drie objectieven. Het toestel werd door alle strijdende partijen ingezet voor propaganda en verslaglegging. Het is een eenvoudig te bedienen, robuuste 35mm-filmcamera, die veel aan het front werd gebruikt. Het merendeel van de filmbeelden die we kennen uit WO2 is met dit toestel geschoten. Historisch gezien een mooie, maar bijzonder lastig verkrijgbare aanwinst voor de verzameling.

Het hier getoonde model is na de oorlog nog lang in gebruik geweest bij de NPO voor het maken van animatiefilms, in een studio-opstelling. Deze toestellen werden ook ingezet bij het filmen van stuntwerk, waar het er vaak ruw aan toe gaat.

De Eyemo kan 100 feet (30.5 m) film bevatten, wat bij een snelheid van 24 beelden per seconde genoeg is voor 1 minuut film. De Eyemo wordt aangedreven door een veermotor, die je met een hendel kunt opwinden. Je moet daarbij wel flink kracht zetten, want er zit een zware veer in. Je kunt hierna ongeveer 20 seconden filmen. Hij heeft ook een vrijloopstand, waarbij je de veermotor buiten werking stelt. Met een hendel kun je dan zelf de film doordraaien.

Objectief: Schneider - Kreuznach Xenon f: 2 F = 3.5 cm
Nr.: 1683422
Bouwjaar 1939

Conditie: zwaar gebruikt
Taxatie: 400-600 euro.

Foto: Royal Air Force Film Production Units, 1941-1945.
Britse militair van de RAFFPU met een Eyemo 35mm filmcamera met telelens

Foto: Canadese troepen, Brunei, juni 1945

Bell & Howell - Filmo 70 (1923)

De Bell & Howell Filmo 70 is een veeraangedreven 16mm-filmcamera voor algemeen gebruik.

Brigadier Andrew Hamilton Gault, Ottewa.

De hier getoonde camera werd verkocht door Wallace Heaton of New Bond St, London en behoorde toe aan de Canadese legerofficier en Britse politicus Andrew Hamilton Gault (zie wikipedia). De leren koffer is voorzien van zijn initialen: A.H.G.

Bell & Howell verkocht deze eerste serie uitsluitend met het in Engeland gemaakte Cooke-objectief. Het toestel is uitgerust met een lens van Taylor Hobson Cooke. De lak vertoont wat gebruikssporen, maar het mechanisme loopt nog mooi en de lens is helder.

Conditie: gebruikt
Taxatie: 100-150 euro

Advertentie 1943

Bell & Howell - Filmo 70 DA (1923-'33)

De Bell & Howell - Filmo 70 C was de eerste 16mm-filmcamera die vanaf de fabriek standaard werd voorzien van een turret met drie objectieven. Door de turret te roteren kon tijdens het filmen snel van lens worden gewisseld. De zoomlens bestond nog niet, dus voor elke brandpuntafstand had men een ander objectief nodig.

Vanaf model 70 D kon met zeven snelheden worden gefilmd. Het hier getoonde model DA is uitgerust met drie objectieven van Bell & Howell zelf, een Telate 3” f/4, een Super Comat 0,7” f/2,5 en een Lumax 1” f/1,9. Standaard werd de Filmo voorzien van een Cooke 1” objectief met een C-vatting (C-mount). Vanaf 1933 werd dit model geschikt gemaakt voor semiprofessioneel gebruik en uitgerust met extra filmmagazijnen en een elektrische aandrijving.

De waarde van een Filmo is sterk afhankelijk van de meegeleverde objectieven. Deze zijn populair geworden bij gebruikers van digitale camera's en worden voor veel geld doorverkocht. Op e-bay worden dan ook regelmatig Filmo 'body's' zonder objectieven aangeboden. Deze kun je onder de honderd euro al kopen. Het grootste aanbod komt echter uit Amerika, waar hoge verzendkosten en invoerrechten in rekening worden gebracht. Het is dus niet eenvoudig om een mooi, compleet exemplaar voor een redelijke prijs aan te schaffen.

Bovenstaande body verkeert in een mooie staat. De objectieven zijn duidelijk gebruikt en komen van een minder mooi toestel. Historisch gezien een mooie en waardevaste aanvulling op de verzameling. Later heb ik dit tweede exemplaar in koffer er nog bijgekocht omdat het een mooie, complete set met vijf objectieven, geelfilters en olieflesjes is en de prijs goed was.

Taxatie compleet: 250-350 euro

Bell & Howell - Filmo 70 H (1933-1950)

In 1933 kwam de Filmo 70 DL op de markt. De afstandsmeter werd verplaatst naar de andere zijde en het toestel kreeg een extra hendel waarmee de film handmatig kon worden door- en teruggedraaid. Hierdoor werd het mogelijk de film dubbel te belichten. Het camerahuis kon nadien worden voorzien van een bevestigingspunt voor een 200- of 400 feet filmmagazijn en motor voor de eleketrische aandrijving (12/110 Volt).

De Filmo met extern magazijn werd al gauw populair bij de semiprofessionele gebruiker. Men kon nu langere opnamen maken en er kon worden gefilmd met meer snelheden, tussen de 8 en 64 frames per seconde. De hier getoonde Filmo 70 H is van net na de oorlog. Na deze uitvoering volgden nog de 70F en 70HR, ook met extern magazijn en elektrische aandrijving.

Deze modellen werden veel gebruikt in de jaren '50 en '60 van de vorige eeuw toen tv-zenders gingen experimenteren met het maken van opnamen op locatie. Ze werden na de Tweede Wereldoorlog ook ingezet in Vietnam, waar nieuwszenders als NBC en CBS verslag deden van het verloop van de oorlog.

Een mooie aanwinst voor de verzameling, ook al is hij van na de oorlog. Een magazijn doet 150 euro op E-bay en de motor bijna het dubbele. Een complete set ben ik nog niet tegen gekomen.

Taxatie zoals afgebeeld: 400-500 euro

Filmo 70 modellenoverzicht
(een poging, want op Internet kom ik tegenstrijdige lijstjes tegen)

1923, Filmo 70 A, twee snelheden
1925, Filmo 70 B, superspeed, 128 beelden per sec
1927, Filmo 70 C, Turret, drie snelheden
1929, Filmo 70 C-2
1929, Filmo 70 D, zeven snelheden
1930, Filmo 70 DA, Turret
1931, Filmo 70 DB, Golf model, zeldzaam
1932, Filmo 70 AC, Morgana Color System - alleen prototype
1933, Filmo 70 DL, Turret, uitbreidbaar met 200 of 400 feet magazijn, elektro motor (optioneel)
1935: Filmo E, als D maar zonder turret en minder snelheden
1939, Filmo 70 G, Superspeed camera voor slow motion
1950, Filmo 70 H, zoals DL, met sluiterstabilisatie, opnameteller, geschikt voor 400 feet magazijn en elektromotor
1950, Filmo KM, KRM
1951, Filmo 70 DR
1953, Filmo 70 S, met aangepaste veermotor voor hoge snelheden
1954, Filmo HR

Candid Camera Corporation - Amerika

Na het enorme kassucces van Argus, die in Amerika honderdduizenden gunstig geprijsde Leica-cloons verkocht, richtten Carl and Joseph Price en Benjamine Edelman in 1938 de Candid Camera Corporation op.

Ondanks een mooie lijst met specificaties, zaten er veel ontwerpfouten in het eerste Perfex-model. De constructie en betrouwbaarheid lieten duidelijk te wensen over. Fotograferen met een Perfex was een avontuur op zich. De eerste Perfex was de Speed Candid uit 1938 en werd gemaakt van metaal en bakeliet, met een verwijderbare achterwand van Argus. Deze camera beschikte als eerste 35mm-camera over een spleetsluiter en deed niet onder voor de veel verkochte Argus A.

---

Perfex Forty-four (1939-'40)

In 1939 werd de Forty-four uitgebracht, die in veel opzichten een flinke verbetering was in vergelijking met zijn voorganger, de Speed Candid. Het toestel beschikt over een gekoppelde meetzoeker en aparte vensters voor scherpstellen en uitkaderen.

Dit ontwerp zou als basis dienen voor nog zeven modellen uit de Perfex-lijn. Met het fraai vormgegeven camerahuis leek het bijna een comparatieve camera te zijn. Opmerkelijk is wel dat de camera, in tegenstelling tot de Leica en Contax, al over een flitsschoen beschikte.

De Forty-four werd in 1940 vervangen door de Perfex Thirty-three, die slechts in detail werd aangepast. Deze gekoppelde meetzoekers zijn niet veel waard, maar worden in Nederland niet vaak aangeboden.

Conditie: gebruikt. Taxatie: 40 - 60 euro

Certo Kamera Werk - Duitsland

Het Duitse Certo werd in 1902 in Dresden opgericht door Alfred Lippert and Karl Peppel. Het bedrijf produceerde verschillende soorten balgcamera's. In 1928 werkten er ongeveer 150 personen bij de onderneming. In 1935 introduceerde het bedrijf een 35mm-camera, genaamd Dollina. De camera werd goed ontvangen en binnen een jaar opgevolgd door de Dollina II en III, welke voorzien was van een meetzoeker (rangefinder), en later door o.a. de Super Dollina.

Tijdens WOII werd het machinepark geconfisqueerd door de Russen. Het personeel had uit voorzorg enkele machines thuis opgeborgen, zodat na de oorlog de productie van camera's snel kon worden hervat.

In 1959 nam de staat een belang van 30% in het bedrijf. In 1972 werd Certo Camera-Werk door de Oost-Duitse regering (FDA) genationaliseerd. in 1980 werd Certo een onderdeel van het Pentacon, waarna het snel bergafwaarts ging. Na 1982 werd de naam Certo niet langer gebruikt en hield het merk op te bestaan.

---

Certo Dollina 1 (1936-'38)

De Dollina was de eerste kleinbeeldcamera van Certo en werd geproduceerd van 1935 tot 1939/1940. De eerste serie loopt van 0 tot en met III. Model 0 volgde na de lancering van model 1 en werd vanaf 1937 het instapmodel met een minder dure lens.

Op de rug van de metalen camera bevindt zich een omrekentabel met afstanden van 1 meter tot oneindig. De camera scharniert aan de bodemplaat. Onder de camera zit een uitklapbaar plaatje, zodat het hoogteverschil wordt opgevangen.

Model 1 heeft een draaiknop midden op het camerahuis waarmee kan worden scherpgesteld door het objectief naar voor of achter te verplaatsen. Model 0 heeft deze knop niet, maar doet dat bij de lens.

Certo Dollina 0 (1937-'38)

Alle metalen delen van deze compacte camera werden vernikkeld of zwart gelakt. Latere toestellen werden ook in chroom uitgevoerd. Het toestel heeft met de grote knoppen een mooie klassieke uitstraling. De sluiter wordt gespannen bij de lens, maar ontspannen door een knop op het camerahuis.

Conditie: mooi
Taxatie: 70-90 euro

Certo Dollina II (1936-'40)
The Precision Miniature

Het tweede model in de serie was deze duurdere uitvoering met een aan het objectief gekoppelde afstandmeter, die ook kon worden gebruikt met ingeklapt objectief. Voor een ontspanknop op het camerahuis was bij deze eerste uitvoering geen ruimte meer.

Conditie: bijzonder goed. Taxatie: 80 - 120 euro
met Leitz Elmar: 500 - 800 euro.

Dit tweede exemplaar uit mijn verzameling is wel uitgerust met een ontspanknop op het camerahuis. Deze wijziging is waarschijnlijk in 1939 doorgevoerd, want op advertenties uit 1938 kom ik deze nog niet tegen. De Dollina II werd in 1940 nog geleverd aan Amerika. De lens is een Xenon 2.8/5cm (1733813) en komt uit de periode 1939-1942. De modellen 0 t/m III waren in 1938 naast elkaar leverbaar.

De rand van de bovenplaat is niet vernikkeld, maar zwart gelakt. Tevens is de tekst 'Dresden 46' van de naamplaat verdwenen.

Certo Dollina III (1937)

De zeldzaamste uit de Dollina-serie is de Dollina III, een gekoppelde meetzoeker die slechts kort in productie zou blijven. In tegenstelling tot voorgaande modellen heeft dit toestel een plat klapdeksel en geen plaatje aan de onderkant om het hoogteverschil op te vangen. Om het objectief te kunnen huisvesten kreeg het camerahuis meer volume, waardoor het een dik toestel is geworden. Vlak voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog werd dit toestel vervangen door de slankere Super Dollina.

Conditie: gebruikt.
Taxatie: 120 - 150 euro

Certo Super Dollina (1939 - '50)

In 1939 kwam deze Super Dollina op de markt, die de wat lompe Dollina III verving. Het toestel heeft een aan het objectief gekoppelde afstandmeter, maar nog geen gecombineerd venster voor het scherpstellen en uitkaderen. De meetzoeker wordt bediend door de draaiknop aan de zijkant van de camera. Na de oorlog verdween het uitklapbare plaatje aan de onderkant en werd de draaiknop van de meetzoeker kleiner uitgevoerd.

De Super Dollina is een compacte, stevige camera die gemakkelijk door militairen kon worden meegenomen.

Conditie: gebruikt.
Taxatie: 70-100 euro

Century Camera Division, Eastman Kodak Company

---

No. 10 Cirkut camera, model V (1915)

Het laten maken van een rouline-foto is begin 1900 een lucratieve bezigheid. Vakfotografen reizen dan het hele land door om op verzoek panoramafoto's te maken bij kazernes, bedrijven, zomerkampen en scholen. De camera voor professioneel gebruik is de Cirkut camera, die vanaf 1904 door Rochester Panoramic Company in verschillende afmetingen wordt geproduceerd. Het hier getoonde model is de Cirkut No. 10, die geschikt is voor 10 inch-filmrollen. Het toestel kan echter ook overweg met 6" en 8" film. Het bedrijf wordt in 1907 overgenomen door de kapitaalkrachtige Eastman Kodak Company, die de Cirkut nog tot kort na de Tweede Wereldoorlog in productie houdt.

De Cirkut is een bijzondere camera, een toestel dat door een veermotor wordt aangedreven en die tijdens het maken van de foto in beweging is/om zijn as draait.

De Cirkut staat op een stevig statief met een draaibare kop van aluminium. De veermotor in het camerahuis drijft een tandwiel aan dat bij het opstellen van de camera tegen de tandkrans moet worden aangedrukt (foto). De tandkrans zit vast aan het statief, waardoor de camera gaat draaien als de motor wordt aangezet. De Cirkut kan zo 360° rondom fotograferen.

Bij het toestel worden drie objectieven met elk drie tandwielen meegeleverd. Het bepalen en instellen van de juiste tandwielverhouding is van invloed op de draaisnelheid van de camera en de kwaliteit van de opname.

Door gebruik te maken van een belichtingsspleet (D) wordt voorkomen dat het beeld onscherp wordt tijdens het maken van de foto. De snel ronddraaiende centrifugale gouverneur (C) zorgt ervoor dat het toestel met eenzelfde snelheid in beweging blijft terwijl de foto wordt gemaakt. Het filmnegatief wordt in tegengestelde richting van A naar B langs de spleetsluiter getransporteerd.

A: In hoogte verstelbare filmrolhouder, voor 6, 8 en 10" rolfilm.
B: Door een veermotor aangedreven filmspoel
C: Centrifugale gouverneur
D: Belichtingsspleet
E: Veermotor
F: Aan/uit

Bij het aanzetten van de motor (F) begint de camera langzaam te draaien en wordt ook de belichtingsspleet geopend, en bij het uitzetten ervan weer gesloten. De camera draait daarbij zo langzaam rond haar as dat de eerst gefotografeerde achterlangs kan lopen om nogmaals gefotografeerd te worden aan de andere zijde van de groep. In musea hangen verschillende foto's waarbij deze grap is uitgehaald. Afhankelijk van de hoeveelheid licht en de gekozen tandwielverhouding kan het geheel ronddraaien van de camera wel tot drie minuten in beslag nemen.

Scherpstellen kan op het matglas voordat de camera in werking wordt gesteld. Voor het verkrijgen van een helder beeld wordt het toestel met een zwarte doek afgedekt. Het matglas is uittrekbaar, zodat er kan worden scherpgesteld op de plek waar de film komt te zitten. Na het scherpstellen wordt het matglas weg- en ingeklap zodat de spleetsluiter vrij komt en de 'achterwand' kan worden aangehaakt. Nadat het cameradeel waarin de filmrol en aandrijving zitten aan het camerahuis is gekoppeld, kan de foto worden gemaakt.

Bovenstaande rouline-foto, die in 1935 met een Cirkut 10 is gemaakt voor de Edese Van Essenkazerne, is voorzien van een naamplaatje van een Nederlands fotobureau dat in 1915, kort na het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog, in Amsterdam is opgericht, genaamd: N.V VEREENIGDE FOTOBUREAUX. Eén van de oprichters is Mozes Salomon Vas Dias, uit wiens persbureau later het ANP (Algemeen Nederlands Persbureau) zou voortkomen. In oktober 1940 valt het doek voor de N.V., dat dan een marktaandeel van ongeveer dertig procent in handen heeft. Het bedrijf wordt door de Duitse bezetter als Joods bezit in beslag genomen, waarna het archief wordt vernietigd.

De Edese rouline-foto werd door mij in 2022 digitaal gerestaureerd en is op groot formaat (3 meter) te zien in het Oorlogs- en Garnizoensmuseum 'De Smederij' in Ede.

Voor groepen kan een lezing met demontratie van de camera worden gegeven!

Taxatie, compleet en werkend: 2500-3000 euro

Houghton-Ensign - Groot-Brittannië

George Houghton en Antoine Claudet begonnen in 1834 in London samen een winkel in glaswerk, onder de naam Claudet & Houghton. Enkele jaren later zette George het bedrijf voort met zijn zoons onder de naam George Houghton & Sons Ltd. Het hoofdkantoor stond omstreeks 1900 bekend onder de naam 'Ensign House' Vanaf 1903 werd hier begonnen met de productie van rolfilmcamera's . In 1904 werd Holmes Bros overgenomen, waar de Sanderson camera werd gemaakt. In 1908 was George Houghton & Sons de grootste camerabouwer van Groot-Brittannië.

In 1915 ging Houghtons in zee met W. Butcher & Sons, die tot het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog camera's importeerde uit Duitsland. Ze hadden geen eigen productie en bleven als handelsmaatschappij naast elkaar bestaan tot in 1926 beide merknamen werden samengevoegd tot Houghton-Butcher Ltd. Vanaf 1930 gingen ze verder onder de naam Ensign Ltd. De productiemaatschappij bleef echter tot 1945 werken onder de naam Houghton-Butcher Manufacturing Co.

Het hoofdkantoor van handelsmaatschappij Ensign Ltd. werd in september 1940 bij een Duitse luchtaanval vernietigd.

---

Ensign Midget 33 (1934-'41)

In de oorlogsjaren was er in Groot-Brittannië een nijpend gebrek aan camera's. Er werden zelfs oproepen geplaatst om camera's af te staan voor gebruik in het leger. De camera's gemaakt in Nazi Duitsland konden immers niet voorzien worden van een 'Broad Arrow', het Britse merkteken dat gebruikt wordt om rijkseigendom te merken. Houghton-Butcher Ltd kreeg daarom opdracht om een oorlogscamera te ontwerpen. Dit werd de Ensign Commando, die pas tegen het einde van 1945 beschikbaar kwam. De hier afgebeelde Ensign Midget kwam er in drie uitvoeringen en was bedoeld voor de consumentenmarkt. Door de zeer kleine afmetingen was hij makkelijk op te bergen en mee te nemen. Een camera die makkelijk in een handtas kan worden gestopt. Ensign richtte zich bij de introductie ervan dan ook op de vrouwelijke gebruikers. Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog kwam ook de Britse militair als doelgroep in beeld.

De catalogus uit 1940 vermeldt 'Keep an Ensign Midget war-time diary'.

Conditie: mooi. Taxatie: 80 - 100 euro

Bovenstaande advertenties zijn afkomstig uit The Amateur Photographer. De linker is van 31 mei 1944, de rechter uit 1943. Er is een groot gebrek aan kwaliteitscamera's zoals de Leica, de Contax en Super Ikonta van Zeiss Ikon en de Rolleiflex van Rollei. De burger wordt opgeroepen dergelijke modellen af te staan voor gebruik in het leger. De nood is hoog!

Ensign Ful-Vue (1939 en 1946)

Begin 1939 introduceerde het Engelse Ensign Ltd een metalen boxcamera die zou uitgroeien tot een van Engelands populairste camera's. Het toestel werd door veel ouders aan hun kinderen cadeau gegeven en is voor veel fotograven de eerste camera geweest waarmee werd gefotografeerd.

Na de ontberingen van de Tweede Wereldoorlog ontstond de wens om het publiek te laten kennismaken met het naoorlogse Groot-Brittannië. Sir Stafford Cripps , voorzitter van de Board of Trade, stelde daarom voor een tentoonstelling van nieuwe Britse producten te organiseren. Barnet Ensign Ltd ontwierp hiervoor twee toestellen: een burgeruitvoering van de Ensign Commando en een volledig nieuw ontworpen Ful-Vue (onder). Het naoorlogse model verschilt dan ook duidelijk van dit model uit 1939.

De hier getoonde exemplaren verkeren in een hele mooie staat, wat sterk van invloed is op de waarde ervan. Een verzamelaar zal meer willen betalen voor een gaaf exemplaar.

Conditie: mooi. Taxatie: 40 - 60 euro

Ensign Commando (1945 - 1950)
For superfine focusing

De Ensign Commando werd speciaal ontworpen voor gebruik in de Tweede Wereldoorlog, net zoals de Kodak Medalist. Ook dit is een groot en robuust toestel dat tegen een stootje kan. De Commando kwam pas eind 1945 beschikbaar, toen de oorlog al op haar einde liep. Van de eerste serie werden ongeveer 500 exemplaren gemaakt, waardoor ze erg zeldzaam zijn. Na de oorlog werd de Commando als burgertoestel uitgebracht en zou hij tot 1950 in productie blijven. De hierboven getoonde derde versie is voorzien van een Epsilon-sluiter (nr. 1883) en een 75 mm Ensar-lens (nr. 1854) uit 1947.

De advertentie laat niets aan duidelijkheid te wensen over: de Duitse camerabouwers zullen na de oorlog het nakijken hebben. Ensign schiet terug met hoogwaardige Ensar-lenzen. Ook deze Commando is er mee uitgerust.

De Commando beschikt over een gekoppelde meetzoeker, een automatische opnameteller en kan in twee formaten foto's maken. Twaalf opnames in 2.1/4 x 2.1/4 of zestien in 2.1/4 x 1.5/8”. Hij is verder beveiligd tegen dubbel belichten van het negatief. Dit alles voor de prijs van 50 Britse ponden (1947).

Conditie: mooi. Taxatie: 150 - 200 euro

Met dank aan John Palmer voor de mooie advertenties

Ensign Auto-Kinecam 6 type B (1935)

Deze in nieuwstaat verkerende 16mm Auto-Kinecam van Ensign werd vanaf 1935 door Houghton-Butcher Manufacturing Company Limited in Engeland geproduceerd. Het toestel kan in drie snelheden opnamen maken: standaard met 16 beelden per seconden, 64 voor slow motion en 8 beelden per seconde voor opnamen bij weinig licht of versneld beeld. De camera is uitgerust met een telescoopzoeker voor precisie-opnamen en een opklabare Newton-zoeker voor actiebeelden. De veermotor is zo ontworpen dat een volle film van 30 feet (9.14 m) zonder tussentijds opdraaien kan worden volgeschoten. Achterop de camera zit een meter waarop kan worden afgelezen hoeveel film is verbruikt. De veer zit opgesloten in grafiet en is onderhoudsvrij.

Het ontwerp vertoont grote overeenkomsten met de Amerikaanse Eyemo en Filmo-reeks van Bell en Howell en de Franse Emel filmcamera. Al deze modellen werden ten tijden van de Tweede Wereldoorlog ingezet.

De aanschafprijs in 1935 bedroeg 115 Engelse ponden. Anno 2020 betaal je er ongeveer 115 euro voor.

Ernemann-Werke A.G. - Duitsland

---

Ernemann Klapp-camera (1920-'26)

Deze Erneman Klapp-camera was in de jaren twintig hét toestel voor het maken van sportopnamen. Hoewel het een wat oudere camera betreft, vond ik toch een foto die aantoont dat er vlak voor de Tweede Wereldoorlog nog mee werd geoefend. Onderstaande foto van de Royal Naval School of Photography werd gemaakt door James Jarché in maart 1937. James was toen nog werkzaam voor de Daily Herald, maar zou tijdens de oorlogsjaren uitgroeien tot een bekende Britse oorlogsverslaggever.

We zien hier een mooi exemplaar van een Ernemann Klapp-camera, in de grootste maat die er is gemaakt. Het is echt een joekel van een toestel dat je met twee handen moet vasthouden. De grote ring rondom de lens is waarschijnlijk bedoeld om de camera vlot te kunnen opentrekken. De grote zoeker wordt netjes afgedekt door twee klapdekseltjes. De camera is voorzien van een gordijnsluiter. Afgaande op het lensnummer komt dit exemplaar uit 1922.

Conditie: mooi.
Taxatie: 120 - 160 euro

Bernhard Sommer - Somento (1927)

Een zeldzame perscamera van Bernhard Sommer, die zich in 1911 in Dresden-Uebigau vestigde en tot ongeveer 1930 actief bleef als producent van gordijnsluiters. Ihagee paste gordijnsluiters van Sommer toe in haar Klapp-Reflex camera's. Ihagee zou deze sluiters later verbeteren en zelf gaan maken. Er is maar weinig te vinden over Bernard Sommer. Voor zover bekend heeft hij zelf ook een camera uitgebracht, maar dat werd geen succes. Dit exemplaar heeft ook een gordijnsluiter van Bernard Sommer en is gemerkt met de letters 'BS'. Het toestel zelf is naamloos. Het toestel is uitgerust met een objectief van Jos Schneider & Co Kreuznach uit 1923. (No 52859, Xenar 4.5/15 cm)

Conditie: bijzonder goed.
Taxatie: 200-250 euro

Eumig - Oostenrijk

Het Oostenrijkse Elektrizitðts und Metallwaren Industrie Gesellschaft (Eumig), werd in 1912 in Wenen opgericht als producent van o.a. aanstekers en sigarettenhouders. In 1924 telde het bedrijf 65 werknemers en begon men met de productie van radio's en opnameapparatuur. In 1932 liep de eerste filmprojector van de band, de Eumig P1. In 1935 had het bedrijf twee 9.5mm-camera's in het programma zitten, de C1 en C2. In 1937 volgde de Eumig C3 met veeropwindmechanisme, waar er ongeveer 300.000 van gemaakt zouden worden.

Deutscher Kleinempfänger
1938

Eumig nam enkele vooraanstaande ontwerpers in dienst en produceerde verschillende modellen van de bekende 'Volksempfðnger' (volksradio), die door de Nazi's gebruikt werden voor propagandadoeleinden. In 1938 werd ter gelegenheid van de 41'ste verjaardag van Joseph Goebbels door de districtmanager voor propaganda, Werner Wachter, een 500-tal radio's uitgedeeld.

In 1941 telden het bedrijf 1000 werknemers. Tijdens de oorlogsjaren werd er naast geluidsapparatuur ook oorlogsmaterieel voor de Nazi's geproduceerd. In 1945 werd de fabriek gebombardeerd, een jaar nadat de machinerie was verhuisd naar een bedrijfshal in Micheldorf.

---

Eumig C3 (1937-'59)

De C3 is een 8mm-filmcamera met opwindmechanisme uit Oostenrijk, waarvan er van 1937 tot 1939 en van 1948 tot 1959 in totaal 300.000 werden gemaakt.

Deze onverslijtbare camera wordt nog regelmatig aangeboden en kan voor een paar tientjes aan de verzameling worden toegevoegd.

Conditie: goed.
Taxatie: 40 - 70 euro

FED - Rusland

FED staat voor Felix Edmundovich Dzerzhinsky (IJzeren Felix), vernoemd naar een van Lenin's handlangers, oprichter van de OGPU-NKVD-KGB - overleden op 49 jarige leeftijd in het jaar 1926. NKVD staat voor Narodny Komissariat Vnutrennih Del - de organisatie die verantwoordelijk was voor de arrestatie, marteling en executie van miljoenen onschuldigen tijdens het bewind van Stalin, midden jaren dertig

---

FED 1d (1939-'41)

De FED was de eerste in de Soviet Unie nagemaakte Leica. Het is een exacte kopie van de Leica II (D). De productie ervan liep van 1934 tot 1955, met een onderbreking tijdens de Tweede Wereldoorlog. Nadat de Nazi's de fabriek in Kharkov hadden veroverd, werd de productie verplaatst naar Siberia. Er zijn zeven verschillende versies bekend. Het is historisch gezien de belangrijkste camera die in de USSR is gemaakt.

Dit model (1d), ook bekend als FED-NKVD (CCCP), is een vroeg, vooroorlogs exemplaar, gemaakt van 1939 tot 1941.

Fuji Kogaku - Japan

Fuji Kôgaku Kikai Seisakusho was een Japanse camerabouwer uit Tokyo, die vooral actief was vanaf 1936 tot ongeveer het einde van de Tweede Wereldoorlog. De eerste camera's, de Dianette en Pionette, waren kopieën van de Piccolette, van Contessa-Nettel/Zeiss Ikon. In 1936 bracht het onder de naam Lyra een serie camera's uit naar voorbeeld van de Ikonta van Zeiss Ikon. Er werd gekozen voor een naam die in uitspraak veel op Leica lijkt, wat geen toeval zal zijn geweest. Omstreeks 1939 ging het bedrijf verder onder de naam Fuji Kôgaku Kôgyô (Fuji Optical Industries) Het bedrijf heeft overigens geen relatie met het bekende merk Fuji van de filmrolletjes. Na de oorlog is het opgesplitst in Taisei Kõki en Katsuma Kõgaku. De merknaam Lyra werd daarna alleen nog door Katsuma gevoerd. Beide merknamen stopten eind jaren vijftig met de productie van camera's. Katsuma zou zich hierna toeleggen op de productie van verrekijkers.

---

Fuji Kogaku Lyra Six (1939)

Zeldzame Japanse kopie van de Ikonta 6x6 van Zeiss Ikon.

Graflex, Inc. - Amerika

William F.Folmer was als eigenaar van de Folmer en Schwing Manufacturing Company o.a. betrokken bij het produceren van gaslampen. Nadat het gebruik van gaslampen terugliep, ging men zich toeleggen op de productie van fietsen en fotografische benodigdheden, wat in 1898 leidde tot de eerste Graflex camera. De onderneming werd succesvol en al gauw nam men afscheid van alle nevenactiviteiten en legde men zich toe op het maken van camera's. In 1905 werd het bedrijf overgenomen door George Eastman, waarna het in 1907 toetrad tot de Folmer Graflex Division of Eastman Kodak. Na een aantal naamswijzigingen ging men in 1945 verder onder de naam 'Graflex, Inc.'

Eastman Kodak vervaardigde alle Graflex camera's in hun moderne fabriek in Rochester NY.

---

Graflex Speed Graphic Anniversary (1940-1945)

De Speed Graphic is een ikoon op cameragebied, dé 4x5 perscamera voor de fotojournalist. Deze Speed Graphic, de Super Ikonta's van Zeiss Ikon en de Eyemo filmcamera waren de werkpaarden van de fotografie-eenheden tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Grootformaat
De Speed Graphic is een grootformaatcamera en gebruikt vlakfilm in plaats van film op rol. Je kunt dus maar één foto per keer maken. Het 4 x 5 inch-formaat (102 x 127 mm) was een populaire maat voor de oorlogsfotograaf. Door de grote negatiefmaat kon er zonder vergrotingsapparatuur een scherpe 1:1 contactafdruk worden gemaakt.

Een legereenheid bestond uit drie korpsen van elk drie divisies met 15.000 man en beschikte over 13 tot 14 fotografie-eenheden, in totaal ongeveer 200 man. Een fotografie-eenheid bestond uit een 2e luitenant, twee filmcameramannen en twee vlakfilmfotografen. De eenheid had een eigen ontwikkelafdeling en kende eigen reparateurs. Alle leden ondersteunden tevens het leger met administratieve taken, koken, postbezorging en/of medische verzorging. Tegenover elke 25 Speed Graphics stond één 35mm filmcamera, omdat filmen aan het front nog nieuw was.

Uitvoering: WO2, matzwart met vroege flitser, redelijk zeldzaam
Conditie: uitstekend
Taxatie: 350 - 500 euro

Deze Anniversary-uitvoering werd snel populair door zijn lage gewicht en brede inzetbaarheid. Vanaf 1941 werden de metalen delen in zwart uitgevoerd. Dit kan een gevolg zijn van een tekort aan chroom tijdens de oorlogsjaren, maar meer aannemelijk is dat de camera's in zwart werden uitgevoerd zodat ze minder opvielen aan het front. Dit exemplaar komt uit Engeland. maar heeft extra een rolfilmachterwand uit Amerika. Het toestel verkeert in een hele mooie staat en functioneert nog goed. De flitser bedient ook de sluiter. Het toestel beschikte in die tijd nog niet over flitssynchronisatie.

The start of a legend

Met de Speed Grahic werden veel beroemde foto's gemaakt, die vandaag de dag bewonderd worden door hun artisticiteit en schoonheid. De foto 'Iwo Jima Flag Raising on Mount Suribachi' van Joe Rosenthal is o.a. met een Graflex Speed Graphic gemaakt, de toen courante camera in de fotojournalistiek.

De Speed Graphic is géén technische camera, maar een loopbodemcamera. In het Engels spreekt men wel van Technical Camera of Field Camera

De Speed Graphic ziet er gecompliceerd uit, maar is eenvoudig in gebruik. Alles gaat handmatig. Het Amerikaanse leger bestelde een eigen uitvoering van dit model. Deze camera figureerde in vele films, waaronder het Nederlandse Zwartboek en Pietje Bel.

  Link naar mooie website met modellen van Graflex

In 1942 werd voor het eerst een US Army Signal Corps PH-47E uitgebracht. Het was de standaard, geheel in zwart uitgevoerde WO2-Graflex, zoals dit tweede exemplaar uit mijn verzameling. Deze uitvoering is o.a. herkenbaar aan de lensplaatstandaard, die steunt op een geribbelde driehoek.

Mijn tweede Graflex is voorzien van een objectief van Voigtlander, een Anastigmat Skopar 1:4.5 F 13.5 cm lens (nr. 264941) uit 1926.

De vooroorlogse flitser kon ik er later bijkopen en is van Heiland Research Corporation, model SR.

Conditie: gebruikt
Taxatie: 250-300 euro

OP de foto links zien we een cameraman van de Army Film & Photographic Unit of the Britisch Army (AFPU) aan het werk in 1944.

Rechts:
Luitenant Frank L. Dubervill van de Canadian Army Film and Photo Unit met een Anniversary-uitvoering van Speed Graphic. Engeland, 11 mei 1944.

Onder: Cpl Heslop van de 167th Signal Photographic Company met de militaire uitvoering van de Speed Graphic, de PH-47

Deze camera werd tijdens de Tweede Wereldoorlog ook gebruikt door de Royal Australian Air Force (RAAF) en vele anderen.

---

Fairchild K-20

Onderstaande foto van de atoombom die de VS op 6 augustus 1945 op Hiroshima heeft geggooid, werd vastgelegd door een K-20-camera, door tech-sergeant George Caron. De K-20 werd tijdens de Tweede Wereldoorlog vervaardigd door de Folmer Graflex Corp in New York. De productie bedroeg ongeveer 15.000 eenheden. Op de speciale filmrol konden 50 opnamen worden gemaakt in het formaat 4 x 5 inch.

Het hier getoonde model werd gebruikt met een losse opzetzoeker en is dus niet uitgevoerd met de bekende opklapzoeker.
Taxatie: 250-300 euro

Het negatief van de foto hiernaast behoorde toe aan een militair van de 9th Photographic Technical Squadron en werd pas in 2016 teruggevonden. De bewuste foto is waarschijnlijk gemaakt vanuit een Boeing F-13A Reconnaissance Superfortress, welke was omgebouwd tot B-29 bomerwerper. Rechtsboven is de ontploffing van de atoombom zichtbaar. Het negatief zou later, samen met grondfoto's van de verwoesting van Hiroshima, op een veiling 2.000.000 Dollar opbrengen. Bij het bombardement zouden meer dan 100.000 burgers omkomen.

De K-20 werd vaak gebruikt in vliegtuigen zoals de Boeing B 29, Douglas A-20, North American P-51 and F-86.

Flight Lieutenant L H Abbott, British Air Ministry

Om van grote hoogte scherpe foto's te kunnen maken, moet het toestel over een grote brandpuntafstand beschikken. Er moet dus voldoende afstand tussen de lens en het negatief zitten. Bovendien moet de camera tegen een stootje kunnen en met handschoenen aan bediend kunnen worden. De K20 heeft dus flinke afmetingen en steekt degelijk in elkaar. Het objectief zit inwendig met twee stangen gekoppeld aan het afdrukmechanisme. De ene stang bedient het diafragma, de andere de sluiter. Door de hendel met de rode afdrukknop een kwartslag naar je toe te trekken, wordt de film doorgedraaid en de sluiter gespannen. De vlakfilm wordt daarbij vacuum gezogen, zodat hij goed vlak staat bij het maken van de foto. Dit moet de scherpte van de gehele opname ten goede komen.

De vorige eigenaar had de sluiter gedemonteerd, teruggezet en de koppelstangen los meegeleverd. Deze zitten verend geklemd tussen de beide aansluitpunten. Als de sluiter wordt teruggezet, kun je er vanaf de voorkant niet meer bij. Hiervoor moet eerst de filmrolhouder worden verwijderd, zodat ze vanaf de achterkant kunnen worden gemonteerd.

ICA A.G. - Duitsland

ICA A.G. Dresden werd in 1926 overgenomen door Zeiss-Ikon

---

ICA Icarette 495 (1912-'25)

Deze Icarette heb ik voorzien van een flitser die als een van de eerste over een synchronisatieoptie beschikt. Hij is gemaakt door Hipwell Manufacturing Company uit Pittsburch en draagt de toepasselijke naam: Hipco SYNCHRO-MATIC Flash Synchronizer.

We bevinden ons in een tijdperk waarbij de platencamera langzaamaan wordt vervangen door de rolfilmcamera. Deze Icarette kan handmatig, maar ook met een draadontspanner bij de lens worden bediend. Het toestel beschikt echter nog niet over een flitsschoen en synchronisatie.

Deze flitser bedient zowel de lamp alsook de ontspanner bij de lens.

Bij de platencamera's was de belichtingstijd vaak zo lang dat er met een losse (magnesium) handflitser kon worden gewerkt. Synchronisatie was dus niet nodig. Men haalde de dop van de lens, flitste en deed de dop weer op de lens.

De flitslamp is gevuld met fijne magnesiumdraad en kan maar eenmalig worden gebruikt.

ICA Teddy 146 (1914 - 1922)

Ook met dit soort toestellen werd gefotografeerd aan het front. Deze Ica Teddy is mooi door zijn eenvoud.

Taxatie: 50 - 75 euro

Ihagee - Duitsland

Johan Steenberger werd in 1886 geboren en woonde in Meppel. Hij was de zoon van een Nederlandse vader en een Duitse moeder. Hij begon na de middelbare school een handeltje in grammofoons en fotografische artikelen en vertrok, na de plotselinge dood van zijn vader, naar Duitsland, waar het centrum van de optische en fotografische industrie was gevestigd.

In 1912 richtte Johan Steenberger in Duitsland de firma 'Industrie- und HandelsGesellschaft' op. De beginletters hiervan, IHG, worden uitgesproken als 'ee-hah-gay ', oftewel: Ihagee. Vier jaar later voegden 6 houtbewerkers zich bij de firma en gingen ze samen verder onder de naam 'Ihagee Kamerawerk Steenbergen & Co'

Ihagee is vooral bekend van de Exakta's, welke tussen 1933 en 1976 werden geproduceerd. Naast de Exakta werd nog een kleiner en eenvoudiger model gezet, genaamd Exa.

Het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog had grote invloed op de bedrijfsvoering bij Ihagee. De fabriek werd door de Nazi's overgenomen om er wapens te gaan produceren. Omdat Steenberger niet wilde meewerken, verliet hij in 1942 Dresden en keerde er niet meer terug. De Ihagee-fabriek werd later bij Russische bombardementen volledig verwoest. Na de oorlog werd Dresden onderdeel van de Russische zone en de Russen gingen door met de productie van ondermeer de Exakta-camera's. In 1951 werd het bedrijf overgenomen door Pentacon, de fabrikant van de succesvolle Praktica-camera's

---

Ihagee Patent-Klapp-Reflex (1924-'39)

Een fraai geconstrueerde spiegelreflex-platencamera van Ihagee, die, zoals de advertentie vermeldt, een vol beeld geeft wanneer men in de lichtkap kijkt. Door zijn bijzondere ontwerp is het een echte blikvanger, een grote camera die duidelijk uit een andere tijd stamt. Het toestel is 40 cm hoog en was verkrijgbaar in de maten 6.5 x 9, 9 x 12 en 10 x 15 cm. Afgaande op het lensnummer komt dit exemplaar uit 1930.

Conditie: gebruikt.
Taxatie: 250-300 euro

Ihagee Photoklapp-Patent-Duplex 720 (1927-'39)

Deze late versie heeft geen houten, maar een aluminium behuizing en is rondom afgewerkt met fraaie chroomaccenten. Het is duidelijk een luxe uitvoering.

De lens kan horizontaal en verticaal worden uitgelijnd door aan de gekartelde knoppen te draaien. Halverwege de balg zitten oogjes die aan het frame van de lens kunnen worden vastgehaakt. Zo blijft de balg mooi strak staan als de slede niet naar voren wordt uitgedraaid.

Conditie: bijzonder goed.
Taxatie: 90 - 120 euro

Ihagee Parvola (1931-'39)

Nog zo'n fraai ontwerp van Ihagee: de Parvola. Deze balgloze kleinbeeldcamera was in drie verschillende uitvoeringen verkrijgbaar. Een verchroomde uitvoering kostte 10 RM extra, maar die kom je bijna niet tegen. Dit exemplaar ziet er uit als nieuw.

Conditie: bijzonder goed.
Taxatie: 90 - 120 euro

Ihagee Exakta B, versie 2 (1934)

Serienummer: 420818
Lens: Carl Zeiss Jena 1552137 - Tessar
Bouwjaar 1934

De Exakta's A en B zijn echte klassiekers met een kenmerkend prismavormig camerahuis. De 'B' werd uitgerust met een zelfontspanner en was leverbaar van 1933 t/m 1938, in chroom en zwart. Het toestel gebruikt 127 rolfilm en stond model voor de latere Kine-Exakta (35mm).

Van deze spiegelreflexcamera zijn zeven verschillende versies gemaakt. Bij de tweede versie werd 'Ihagee' in het leer van de opklapbare zoeker gedrukt (1934). De derde versie kreeg een hendel aan de filmtransportknop. Het hier getoonde model heeft wel de naam in het leer gedrukt, maar geen hendel aan de transportknop. De lens is een Tessar uit 1934. Het moet dus een Exakta B versie 2 zijn.

Taxatie: 150-200 euro

Ihagee Kine-Exakta 1, versie 2.2 (1938-'40)

Toen Hitler in 1936 aan de macht kwam verplichte Nazi-Duitsland de Ihagee-fabriek om jaarlijks 35.000 toestellen te leveren. Ondanks deze druk op de productie lukte het Ihagee om in 1938 op de Leipziger Früjahrsmesse een nieuw model te introduceren: de Kine-Exakta. Het was de eerste kleinbeeld (35mm) spiegelreflexcamera ter wereld.

Ihagee (Johan Steenbergen) moest hiervoor verschillende technische problemen overwinnen. Bij bestaande kleinbeeldcamera's kan niet op een matglas worden scherpgesteld, daarom combineerde hij het matglas met een vergrotend lenselement en een uitklapbaar loepje. Er waren ook lichtsterkere objectieven nodig om goed scherp te kunnen stellen, die door Carl Zeiss werden geleverd.

De Kine-Exakta werd o.a. gebruikt door de Duitse (oorlogs-)verslaggever. Vanaf 1938 kwam er ook een model voor de export op de markt waarbij de naam met een C werd geschreven (ExaCta).

De lens van het hier getoonde model stamt uit 1937, de camera is van de eerste serie, met rechthoekig zoekvenster (vanaf versie 2.1) en drie contactpunten voor de flitser (vanaf versie 2.2), gemaakt van 1938 tot 1940. Deze uitvoering is verder herkenbaar aan de met dubbele ring uitgevoerde zelfontspanknop (rechts) en het naamstempel op de achterzijde. Er werden er 23.400 van gemaakt.

Conditie: goed. Taxatie: 200-250 euro

Ihagee Kine-Exacta 1, versie 2.3 (1945-'49) - export

`

Na de oorlog moest Ihagee een groot deel van haar productie als herstelbetaling afstaan aan de Sovjet-Unie. Voor deze export werden beide naamvarianten gebruikt, dus met C en K geschreven. De productie hiervan werd in 1944 gestopt, maar na de oorlog voortgezet.

Vanaf 1945 werd de zelfontspanknop uitgevoerd met een enkele kartelring. Het hier getoonde model heeft nog een dubbele groef. De achterwand is ook van voor de oorlog, want die is voorzien van de merknaam Ihagee. De lens komt uit 1942. Het serienummer zou echter van na de oorlog zijn. Dit toestel is waarschijnlijk na de oorlog met oude voorraden in elkaar gezet. Vanaf 1945 werden er weer camera's gemaakt, met onderdelen uit oude voorraden. Slechts een klein deel van deze productie werd aan westerse landen geleverd. Vanaf de jaren negentig zijn wel veel export Exacta's vanuit Rusland naar Europa gekomen.

Conditie: goed. Taxatie: 250-300 euro

Kodak Eastman - Amerika

Kodak kennen we vooral van de klap- en boxcamera's en de in de jaren zestig in massa geproduceerde goedkope Brownies en instamatics. Voor verzamelwaardige Kodaks moeten we terug naar de tijd dat Kodak haar camera's liet ontwerpen en bouwen bij Nagel Camerawerks in Stuttgart Duitsland (Kodak AG). Kodak kocht de Nagel Compagnie in 1931 en stelde de oprichter August Nagel aan als directeur om er 35mm-camera's te gaan maken. Deze Retina's waren in hun tijd zeer vooruitstrevend en introduceerde de nu zo bekende 35mm-filmrol. Tijdens de Tweede Wereldoorlog nam Nazi-Duitsland de touwtjes weer in handen. Van 1941 tot 1945 werden er geen camera's, maar onderdelen voor 88mm luchtafweergeschut gemaakt. Kodak verhuisde tijdens WO2 de productie van camera's naar Amerika, waar ze de Kodak-35 en Kodak Medalist ging produceren. In haar Nagel-fabriek zou Kodak na de oorlog nog tot 1969 camera's produceren. De naoorlogse productie vond plaats in Stuttgart-Wangen.

---

Kodak A.G. Dr. Nagel-Werk - Vollenda 48 (1932-'37)

De Vollenda-serie werd onder de naam van Kodak opnieuw uitgebracht. De hier getoonde Vollenda 48 is een overgangsmodel en was met verschillende lenzen leverbaar. Historisch gezien dus een leuke verzamelcamera, een echte klassieker.

Modellen uitgerust met een Tessar, Radionar of Xenar lens brengen ongeveer 100 euro op. Modellen met een Leitz Elmar-lens zijn aanzienlijk meer waard: 250 - 350 euro.

Het hier getoonde model is uitgerust met de Radionar van Schneider - Kreuznach.

Voor rolfilm type 127
1938 catalogusprijs: $ 68,-
Taxatie: 75 - 100 euro

Kodak Vollenda Junior 620 (1933-'37)

Kodak omschreef de Vollenda Junior, een ontwerp van August Nagel, als sierlijk, compact, modern en licht van gewicht. Een camera met zorgvuldig ontworpen lenzen en sluiters en met eerste kwaliteit leer bekleed. Het toestel ziet er dan ook strak en mooi uit en is daarmee een goedkope, verzamelwaardige camera. Hij was leverbaar met Kodak Anastigmat lens en Compur S (fl 58,-) of Compur-Rapid sluiter (fl 68,-). De Vollenda Junior was ook leverbaar met Xenar lens (fl. 68,-/78,-) en met Zeiss Tessar lens (fl. 85,-/95,-)

Op de foto zien we oorlogsfotograaf Tony Vacarro in 1944, met langs zijn been hangend een Kodak Vollenda zoals hierboven is afgebeeld.

Conditie: bijzonder goed. Taxatie: 35 - 50 euro

Kodak Duo Six-20 (1934-'37)

De Duo Six-20-lijn bestaat uit drie modellen, welke werden ontworpen door August Nagel en gemaakt door Kodak AG in haar Nagel-fabriek in Duitsland. Het zijn stuk voor stuk verzamelwaardige toestellen met een mooie klassieke uitstraling.

Het eerste model kwam gelijktijdig met de Kodak Retina op de markt. Een tweede model volgde in 1937 en kreeg een andere bovenplaat en sluiter. Het derde model (1939-1940) werd uitgerust met een meetzoeker en automatische filmteller en kreeg een geheel nieuw ontworpen bovenkant.

Deze eerste Art Deco-uitvoering was leverbaar van 1934 tot 1937 en heeft een Kodak-Anastigmat f3.5 / 7 cm lens en een compur-rapid sluiter. De prijs in 1936 bedroeg 52.50 Dollar.

Conditie: mooi, gebruikt.
Taxatie: 70-90 euro

Kodak Duo Six-20 II (1937-'39)

Deze tweede versie van de Kodak Duo Six-20 wordt nog wel eens aangeboden en kun je voor een redelijke prijs kopen. Het toestel is met eerste kwaliteit leder bekleed en wordt geladen met Kodak film No. 620, een film voor 8 opnamen. Hierop kunnen 16 opnamen worden gemaakt in het formaat 4.5 x 6 cm.

De prijs in 1938 bedroeg fl 70,- voor een uitvoering met Kodak Anastignmat f 3.5 en fl. 62.50 voor de f 4.5. Met Xenar lens fl 77,50 en voor uitvoering met de Zeiss Tessar moest 90 gulden worden betaald.

Conditie: mooi
Taxatie: 70-90 euro

Kodak Duo Six-20 RF (1939-'40)

Deze Duo Six-20 RF kwam in september 1939 op de markt en kwam naast de Duo Six-20 serie II te staan. In deze zelfde maand viel Nazi-Duitsland Polen binnen en begon de oorlog. De Duitse overheid gaf Kodak AG opdracht over te schakelen op de productie van onderdelen voor haar krijgsmacht. Kodak mocht op kleine schaal tot 1941 camera's blijven produceren, waarschijnlijk totdat oude voorraden op waren. Het betrof hier de modellen Retina (167) en deze Duo Six-20 RF. De Retina was bestemd voor de Duitse markt, maar Kodak USA gaf opdracht de RF naar Amerika te verschepen. Nu Duitsland in oorlog was kon Kodak niet meer rekenen op haar belangrijke productiecapaciteiten in Stuttgart.

De Duo Six-20 RF werd in Amerika te koop aangeboden voor $85.00, wat anno 2017 overeenkomt met een dikke 1200 euro. Het was dus een dure camera. De hoekige bovenkant van deze RF lijkt zo van het prototype te zijn overgenomen. Er is ook geen naam of typeaanduiding in gegraveerd, alleen op de achterkant is in het leer een modelnummer gedrukt. Bij een aantal ontbreekt de aanduiding 'Series II' op het toestel, zo ook bij het hier getoonde model. Ze zijn waarschijnlijk haastig in elkaar gezet, gebruikmakend van de op voorraad zijnde achterwand van het voorgaande model. Het waren immers onrustige tijden, de productie van onderdelen en camera's moest worden stopgezet i.v.m. het ombouwen van de productielijn voor militaire doeleinden.

Van deze RF-uitvoering zijn er slechts ruim 2000 gemaakt, die kom je dus niet zo gauw tegen.

Taxatie: 250-300 euro

Kodak Regent (1935-'39)

De Kodak Regent werd van 1935 tot aan het begin van de Tweede Wereldoorlog geproduceerd in de Kodak-Nagelfabriek in Stuttgart Duitsland. Het kenmerkende, gestroomlijnde ontwerp is met fijn leer bekleed en voorzien van een afstandsmeter. Het toestel was verkrijgbaar met een Schneider Xenar of Tessar-lens in een Compur-S of Compur-Rapit sluiter. Het hier getoonde exemplaar is uitgerust met de ongecoate Tessar uit 1936.

De gekoppelde afstandsmeter kan worden bediend door aan de uittrekbare knop op het klapdeksel te draaien. Het objectief verplaatst zich daarbij over een slede, waardoor de afleesbare brandpuntsafstand kan worden aangepast.

Deze meetzoeker gebruikt rolfilm van het type 620 en kan in twee formaten foto's maken, in 6x9 en 4.5x6 cm. Het klapmechanisme is erg complex en telt veel onderdelen. Dit exemplaar is waarschijnlijk zo goed bewaard gebleven omdat het inklappen van de camera defect is geraakt en de camera weinig is gebruikt. Het is dus een fraai vitrine-exemplaar, die voor een redelijke prijs kon worden aangeschaft (70 euro plus 30 euro verzendkosten). De Kodak Regent is mede door zijn ronde vormgeving een echte verzamelcamera en mag in werkende staat tussen de 150 en 200 euro opbrengen.

Van deze Kodak Regent zijn er ongeveer tienduizend gemaakt, voordat hij in 1939 door de Regent II werd vervangen. Deze opvolger kreeg een rechthoekig ontwerp en bleef door het uitbreken van WO2 maar kort in productie. De prijzen variëren van 800 tot 1200 euro.

Kodak Suprema (1938-'39)
DIE KODAK-KAMERA MIT DEM QUADRATISCHEN FORMAT: 6 x 6

De Kodak Suprema was een van de laatste modellen die Kodak in haar Nagelfabriek in Nazi-Duitsland kon produceren. Het toestel is slechts een jaar in productie geweest, vanaf april 1938 tot midden '39. Er zijn er slechts 1791 van gemaakt, wat voor een Kodak-begrippen erg weinig is. Tijdens de oorlog zijn er bij bombardementen ook toestellen verloren gegaan. Het is dus een zeldzame camera, maar het toestel heeft niet de hoge verzamelwaarde die passend zou zijn bij dit geringe productieaantal. Onbekend maakt onbemind zal hier van toepassing zijn.

Wat opvalt is dat het een grote camera is, die bijna helemaal met schroefjes in elkaar is gezet. Rechts op het camerahuis bevinden zich de filmtransportknop, de ontspanknop en een negatiefteller. Het toestel heeft twee aansluitingen voor een draadontspanner, een naast de ontspankop en een bij sluiter. De forse Compur-Rapidsluiter moet handmatig worden gespannen. Het rode schuifvenster in de achterwand kan worden gebruikt bij het doordraaien van een nieuwe film. Links op het camerahuis zit een draaiknop waarmee afstanden kunnen worden berekend. Al met al een rijk uitgerust toestel dat gebruikmaakt van rolfilm nr. 620 voor 8 opnamen, waarop men 12 opnamen maakt met een negatiefmaat van 6 x 6 cm. Dit type film is wat filmmaat betreft gelijk aan type 120, maar heeft een iets kleinere diameter en andere bevestigingspunten.

Nieuwprijs 1938: met Schneider Xenar lens en Compur-Rapid sluiter fl 125,-

Compur-Rapid
De sluiter zat vast, dus ik heb hem opengemaakt. Het is een mooi stukje, mechanische techniek.

A - De hefboom die door de ontspanknop op het camerahuis in te drukken de sluiter bediend
B - Hendel om de sluiter te spannen
C - Instellen brandpuntafstand
D - diafragmabladen
E - Instellen diafragma

Achter de diafragmabladen zit nog zo'n zelfde setje bladen die van de sluiter zijn. Met de vooste bladen stel je vooraf het diafragma in met schuifje E en bepaal je dus hoeveel licht je naar binnen laat als de sluiter wordt ontspannen.

Het toestel wordt wel de Gulliver Retina genoemd en is aanzienlijk groter dan een gewone Retina.

Conditie: gebruikt, defect
Taxatie: 150-200 euro

Kodak Retina, type 117 (1934-'35)
. . . A Quality Buy

August Nagel ontwierp de Retina als betaalbaar alternatief voor de Leica van Oskar Barnack. De Kodak Retina zou een belangrijke bijdrage leveren aan het succes van de kleinbeeldfotografie, die tot dan voorbehouden was aan de fotograaf met een goed gevulde beurs. Deze Retina uit 1934 was Kodaks eerste 35mm-camera en tevens de camera die de '135' (35 mm) filmcassette introduceerde. Een filmcassette die bij daglicht kon worden gewisseld, wat toen alleen bij filmcamera's mogelijk was. Dit filmrolletje zou de standaard worden in het analoge tijdperk en door alle merken worden overgenomen. Historisch gezien dus een belangrijke camera.

Deze eerste uitvoering is herkenbaar aan de zwarte bovenplaat met platte knoppen en een vernikkelde lensplaat. De camera werd geleverd in een leren tasje.

De Retina's zijn volgens velen de enige Kodaks die verzamelwaardig zijn. Deze stelling onderschijf ik niet langer, want mijn verzameling telt inmiddels nog meer mooie en verzamelwaardige Kodak klassiekers.

Conditie: netjes, gebruikt
Taxatie: 150-200 euro

Voor rolfilm nummer 135 (35mm)

Mount Everest-Retina, type 118 (1935-'36)

De opvolger, model 118, was de eerste camera die bovenop de Mount Everest is geweest en het bewijs leverde dat Sir Edmund Hillary en Tenzing Norgay als eersten de top hadden bereikt.

Edmund Hillary bereikte als lid van een Britse expeditie op 29 mei 1953 als eerste mens de top van 's werelds hoogste berg. Hillary maakte met een Retina 118 deze historische foto van zijn begeleider, sherpa Tenzing Norgay. Dit toestel zou later bekend worden als de Mount Everest-Retina. Volgens de Society of Retina Camera's (HSRC) werden er ongeveer 40.000 van gemaakt. De productie liep van juli 1935 tot april 1936.

Conditie: netjes
Taxatie: 125-150 euro

Kodak Retina I, type 119 (1936-'38)

Het derde model in de Retina-reeks is type 119. Vanaf dit model werd de naam aangepast naar 'Retina 1'. Tussen 1936 en '40 waren alle Retina's 1 in zwart en chroom leverbaar. De 119 werd in 1936 gelijktijdig met type 126 uitgebracht. De toestellen zijn identiek aan elkaar, maar de 126 werd dus in chroom uitgevoerd.

De vooroorlogse reekst Retina 1 bestaat uit de modellen 119, 126, 141, 143, 148, 149 en 167. Type 167 (1941) is zeldzaam, 200-250 euro.

Conditie: gebruikt
Taxatie: 100-125 euro

Kodak Retina I, A Quality Buy
type 141 (1937-'39) en type 148 (1939-'41)             

Type 141 (links) is de eerste Retina met een ontspanknop op het camerahuis i.p.v. op de sluiter. De opvolger, Type 148, is o.a. herkenbaar aan de dikkere bovenplaat, rechts van de zoeker.

Na de oorlog werd de productie van type 148 weer opgepakt en uitgebracht als type 010. Het is vrijwel dezelfde camera, alleen de bolvormige focusknop werd nu cilindrisch uitgevoerd. De 148 heeft bovendien een losstaande zoeker. Bij de 010 is hij opgenomen in de bovenplaat. De 010 werd geproduceerd tussen 1946 en 1949.



1938 catalogusprijs: $ 86,- (Ektar f.3.5)
Conditie: mooi
Taxatie: 75-100 euro

Kodak Retina 1, type 149 (1939-'40)

Mechanisch is type 149 gelijk aan type 148. Het verschil zit hem in de leren bekleding op de bovenkant van het camerahuis en de in zwarte lak uitgevoerde randen.

Conditie: netjes
Taxatie: 75-100 euro (met paraattas + 35 euro)

Kodak Retina II, type 142 (1937 - '39)
Precision Beauty

Conditie: bijzonder goed
Taxatie: 125-150 euro

In 1936 werd de Retina II (type 122) uitgebracht, de eerste Kodak met een ingebouwde afstandsmeter (rangefinder). De filmtransporthendel op dit model beviel niet en werd een jaar later vervangen door een eenvoudige doordraaiknop. Het typenummer werd gewijzigd in 142.

Deze meetzoekercamera was leverbaar met een Kodak Ektar f/3.5 50mm of Schneider Xenon f/2.0 or f/2.8 50mm lens. Het hier getoonde model (142) is uitgerust met de Ektar lens. Opvallend bij deze uitvoering zijn de ronde vensters van de aan het objectief gekoppelde afstandsmeter. Latere modellen kregen rechthoekige vensters. Voor het scherpstellen en uitkaderen van het beeld zijn achterop de camera twee aparte vensters geplaatst. Bij de opvolger, type 150 van 1939, werden deze zoekvensters gecombineerd en zie je bij het uitkaderen tevens het deelbeeld van de meetzoeker. Bij Leica kan dat pas in 1954 met de M3.

Nieuwprijs in 1940: 120 Dollar, bijna driemaal de prijs van de Retina I, die 48.50 Dollar kostte.

Kodak Retina IIa, type 150 (1939 - '41)

De Kodak Retina IIa type 150 was de laatste Retina die Kodak in Nazi-Duitsland kon produceren. Het is ook de eerste Retina met een geïntegreerde afstandsmeter in de zoeker, dus met maar één inkijkopening. Deze Retina is door het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog maar kort gebouwd, minder dan 20.000 stuks werden ervan gemaakt. Een mooi exemplaar in deze kwaliteit is niet makkelijk te vinden.

Conditie: bijzonder goed.
Taxatie: 150-200 euro

Let op, er is ook een naoorlogse Retina IIa, maar die is aanzienlijk minder waard.

Aan de onderkant van veel camera's kom je bovenstaande schijf tegen. Op de buitenste draairing staan de afstanden in meters weergegeven en op de het vaste deel de diafragmawaarden. In dit voorbeeld staat het te fotograferende object 4 meter van de lens verwijderd. Stel je het diafragma in op 5.6, dan is het beeld scherp van 3 tot 6 meter.

Kodak 35 (1938-'48) - Modern, Economical

De Kodak 35 werd in 1938 door de Eastman Kodak Company in Rochester, New York uitgebracht. Het is de eerste 35mm-camera die in Amerika werd geproduceerd. Door de opkomst van het Derde Rijk kon Kodak immers niet meer rekenen op haar import vanuit de (Nagel-)fabriek in Duitsland. De Eastman Kodak Company was sterk afhankelijk van de ontwerpen van Dr. August Nagel en de in Duitsland geproduceerde, succesvolle Retina's.

Foto: Kodak 35 PH-324

Het camerahuis van de Kodak 35 is gemaakt van zwart bakeliet, de top- en bodemplaat van verchroomd metaal, waardoor het toestel degelijk en zwaar aanvoelt. Er werd ook een militaire uitvoering van dit model uitgebracht. Deze is te herkennen aan de groene kleur van het camerahuis en de zwart metalen onderdelen. Vanaf 1940 werd onder dezelfde naam ook een model uitgebracht met afstandmeter, nu bekend als Kodak 35 RF (RangeFinder) Tussen 1942 en 1945 werden er geen toestellen voor consumenten gemaakt.

De naoorlogse modellen zijn uitgerust met accessoireschoen naast de filmterugdraaiknop, zoals bij het model hieronder. Tussen 1947-1949 zijn er ook modellen gemaakt met witte, kunststof knoppen in plaats van metaal. Het model hiernaast is een vroege versie en is uitgerust met de duurdere Anastigmat Speciallens (nr. 19194). De bevestiging van het objectief op het camerahuis en de accessoireschoen verschillen met het latere model dat hieronder staat afgebeeld.

De Kodak 35 wordt in Europa niet vaak aangeboden. De latere RF-uitvoering kom je nog wel eens tegen en is meestal van na de oorlog.

Taxatie: 80-100 euro

De Kodak 35 was van 1940 tot '48 ook leverbaar met gekoppelde afstandmeter, als reactie op de succesvolle Argus C-serie. Deze Kodak is ook bekend als 35 RF, hoewel dit niet de officiële typeaanduiding is. Net als bij de Argus C3 is ook hier de afstandsmeter door middel van een extern tandwiel met het objectief verbonden. Het ontwerp wijkt flink af van de twee voorgaande modellen. De Kodak 35RF is een groter en zwaarder toestel, meer in lijn van de Kodak Medalist. De 35RF werd net als de Medalist in Amerika gemaakt. De naoorlogse modellen worden nog regelmatig aangeboden en kun je voor een paar tientjes aan je verzameling toevoegen.

Afgaande op het lensnummer (EC4512) komt bovenstaande Kodak uit 1941. Het objectief is voorzien van een afneembaar geelfilter.

Taxatie: 100-125 euro

Kodak 35 RF afstandmeting
Het objectief bevat een ovale ring (A) waardoor bij het draaien aan de lens de zwarte geleider bij A naar buiten en bij B naar binnen wordt verplaatst. Bij A loopt de ovale ring gelijk met de kartelring, aan de andere kant niet.

Bij B wordt tegen de arm gedrukt waarop de grote spiegel (F) zit bevestigd. Schroef E is een vast punt. Schroef D heeft speling zodat de arm kan bewegen. De veer bij schroef D drukt de arm terug als de ovale ring de andere kant wordt opgedraaid. Doordat de grote spiegel iets kan draaien om schroef E, verandert de beeldhoek met de vaste spiegel (C).

Het hier getoonde gedemonteerde model komt uit 1941. Na de oorlog is de draadveer vervangen voor een rolveer, zoals je ook in balpennen tegenkomt en de vaste spiegel is niet gelijmd, maar met twee schroeven vastgezet.

Let op! Als je de bovenkant demonteert, zet deze dan rechtop weg. In de bovenkap zit een tonlagertje geklonken waar de as van de doordraaiknop doorheen loopt. Hierin zitten drie 'tonnen' en veertjes, die kleiner zijn dan een millimeter en die 'los' zitten. Ze kunnen er dus gemakkelijk uitvallen als je de kap schuin houdt!

Kodak Medalist (1941-48')

Een door Kodak Eastman tijdens de Tweede Wereldoorlog ontworpen camera waarvan vrijwel de gehele productie bedoeld was voor het Amerikaanse leger. Dit eerste type werd vanaf 1941 in Amerika gemaakt en zou tot 1948 in productie blijven. Deze degelijk gebouwde, zware camera werd o.a. intensief gebruikt door de Amerikaanse Marine.

Afgaande op het serienummer van de lens komt deze uit 1944. Kodak hanteert voor het dateren van haar lenzen het woord: C A M E R O S I T Y. Het lensnummer begint met een dubbele E, wat de vierde letter in dit woord is.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de aluminium schroeflens van de Medalist voorzien van een zwarte coating, zoals bij dit exemplaar het geval is. Modellen uit de eerste serie en modellen van na de oorlog hebben deze coating niet. De nieuwprijs van dit eerste type bedroeg 165 dollar. Vanaf 1946 stond de Medalist II in de prijslijsten te koop voor 215 Dollar. Het was vrijwel dezelfde camera, maar nu voorzien van flitssynchronisatie. Deze tweede uitvoering zou tot 1953 in productie blijven.

De Ektar-lens van de Kodak Medalist is een hoogwaardige lens en bevat 5 elementen, verdeeld over drie groepen. De Ektar's staan ook vandaag nog bekend om hun uitstekende kwaliteit. Kodak heeft deze lenzen voorzien van een inwendige, zachte coating. Het coaten van lenzen stond nog in de kinderschoenen. Pas vanaf 1946 zou het coaten van lenzen veelvuldig worden toegepast en ook de kwaliteit van de coating toenemen. Kodak gaf met een (L) achter het lensnummer aan dat de lens een coating had gekregen (Luminized).

Deze foto werd gemaakt in oktober 1944. King George VI brengt een bezoekt aan de manschappen. De militair met de Kodak Medalist met flitser in zijn hand is legerfotograaf Edward G. Malindine.

De flitser bedient tevens de (draad)ontspanner op de lens, want de camera beschikte toen nog niet over flitssynchronisatie.

Taxatie: 180 - 220 euro

Ciné-Kodak Eight, Model 25 (1933-'46)

Deze 8mm-filmcamera werd gemaakt door de Eastman Kodak Company in Rochester, New York. De Ciné-Kodak was de eerste, betaalbare camera voor consumenten. Hij is gemaakt van metaal en met zwart leer afgewerkt. De camera wordt aangedreven door een opwindbare veer.

Deze onverslijtbare camera wordt nog regelmatig aangeboden. Een mooi exemplaar kan voor een paar tientjes aan de verzameling worden toegevoegd.

Conditie: mooi. Taxatie: 40 - 60 euro

Ciné-Kodak BB en E - low-priced 16 mm home movie camera's

Tweemaal een 16mm-filmcamera van Kodak, bedoelt voor het maken van familiefilmpjes. De linker is een model BB (1929) en de rechter een model E (1937-1946).

Conditie: mooi.
Taxatie: 60 - 80 euro

Het hier getoonde model E loopt niet mooi meer, dus ik heb de camera gedemonteerd om het probleem op te sporen.. Op onderstaande opname is de achterzijde te zien waar je normaal gesproken geen toegang tot hebt. Je kijkt nu schuin van onder in de camera. Bij 'A' zien we de opwindbare veermotor zitten en bij 'B' het probleem: slijtage aan een geperst tandwiel dat een vliegwiel aandrijft.

Ik heb het tandwiel uiteindelijk verwijderd, zodat de motor weer draait en de veer kan ontspannen. De remmende werking van het vliegwiel is hierdoor weggevallen, waardoor de sluiter op zeer hoge snelheid ronddraait.

Ciné-Kodak Special, U.S. NAVY (1933-'48)

Deze eerste uitvoering van de Ciné-Kodak Special kwam in 1933 op de markt en zou tot kort na de Tweede Wereldoorlog in productie blijven. Het is een 16mm-filmcamera voor semiprofessioneel gebruik, die snel populair werd door de vele geavanceerde, ingebouwde opties. Deze militaire, zeldzame versie (PH-430) werd in zwart uitgevoerd, zodat hij minder opviel aan het oorlogsfront.

De camera is met verwisselbare magazijnen uitgerust en beschikt over twee objectieven die op een rechthoekige draaischijf (turret) zijn geplaatst. Het objectief kan dus snel en eenvoudig worden gewisseld (180° omgedraaid) zonder dat deze hoeft te worden gedemonteerd. Beide objectieven zijn uitgerust met een opklapbare zoeker, die bij de telelens is uitgerust met extra kaderfilters.

Boven op de camera zit een gleufje waarin een masker tussen film en objectief kan worden geschoven. Hiermee kan de vorm van het filmbeeld van rechthoekig naar bijvoorbeeld rond of ovaal worden gewijzigd. Met de lange hendel kan de veer die de motor aandrijft worden opgedraaid. Met de korte hendel kan de film naar het gewenste framenummer worden teruggedraaid, waarna de film opnieuw, dubbel kan worden belicht. Het is dus mogelijk om een beeld-in-beeldopname te maken. Hiervoor kan met een inschuifmasker bij de tweede opname een deel van de film worden afgedekt.

Onder het leren handvat bevindt zich de frameteller. De filmsnelheid is instelbaar van 8 tot 64 frames per seconde, waardoor een vertraagde opname (slow motion) kan worden gemaakt. Tevens beschikt de camera over de optie om een enkel frame te belichten, waardoor het maken van een animatie of versnelde tijdopname (time lapse) mogelijk wordt. Het toestel is verder uitgerust met opties voor 'fade' en 'dissolves', waarmee beelden in elkaar kunnen overvloeien. Allemaal opties die we tegenwoordig digitaal kennen, maar die in 1933 al mechanisch in deze camera zaten ingebouwd.

Elk magazijn heeft zijn eigen afspeelmechaniek en opklapbare zoeker. Het standaard magazijn kan 50 foot film bevatten, het grote magazijn 100 foot.

De Ciné-Kodak Special is een echte zwaargewicht en weegt maar liefst 4.6 kg!

Lenzen: Kodak Anastigmat f: 1.9 25 mm en f: 2.7 63 mm

Uitvoering: WO2, U.S. NAVY, zeldzaam
Conditie: mooi, gebruikt
Taxatie: 450-500 euro

Ciné-Kodak Special (1933-'48)

En dit is de burgeruitvoering van het eerste model, die te herkennen is aan de vlakke turret en de recht naar voren wijzende objectieven.

Dit tweede exemplaar uit mijn verzameling is uitgerust met een Kodak Anastigmat 50 mm en 102 mm telelens. Op het toestel zit een extra zoeker waarmee om een hoek kan worden gekeken, naar beneden recht door het kleine venstertje dat zicht geeft op de film.

Taxatie zoals afgebeeld, met koffer: 250-300 euro

Filmdoosjes van 16mm-rolfilm met houdbaarheidsdata 1932/1936.

Klik op de afbeelding om het doosje zelf te printen en in elkaar te zetten.

Kamera Werkstätten Charles A. Noble - Duitsland

Kamera Werkstätten Guthe & Thorsch (KW) is in 1919 opgericht door Paul Guthe en Benno Thorsch. Beiden waren van Joodse afkomst en verlieten Nazi-Duitsland eind jaren dertig. Paul emigreerde in 1938 naar Zwitserland en Benno zocht een veilig heenkomen in Amerika, waar hij KW verruilde voor Charles' Detroit Photographic business. KW ging in Duitsland verder onder de naam Kamera-Werkstaetten Charles A. Noble. Het bedrijf werd vanaf 1939 bekend met de productie van SLR-camera's (Single Lens Reflex) van het merk Praktiflex. Na de oorlog zou de naam gewijzigd worden in Praktica.

Tijdens het bombardement op Dresden, van 13 op 14 februari '45, gingen veel productiefaciliteiten van camerafabrikanten verloren. De productiehallen van KW in Niedersedlitz liepen echter nagenoeg geen schade op. Duitsland werd na de Tweede Wereldoorlog opgedeeld in Oost- en West-Duitsland. KW lag in het oosten en kwam onder bewind van de Russen te staan. Charles en zijn zoon John werden gearresteerd en opgesloten in een Russische gevangenis, het voormalige concentratiekamp Buchenwald. De productie werd daarna door de 60 overgebleven personeelsleden weer langzaam opgestart. KW moest voor eind '45 als herstelbetaling 25.000 camera's verschepen naar Rusland, wat gezien de materiaalschaarste, slechte tekeningen en beperkte voorraden onmogelijk was. Er werden er slechts 1420 afgeleverd, die bovendien van slechte kwaliteit waren.

Charles kwam na zeven jaar vrij en ging terug naar Amerika. Zijn zoon werd in 1950 door de Russen veroordeeld tot 15 jaar strafkamp in Siberië. Hij werd daar in 1955 vrijgelaten na persoonlijke inmenging van president Eisenhower.

Na de oorlog, in 1958, ging KW samen met Zeiss Ikon op in het Oost-Duitse VEB Kamera- und Kinowerke, dat vanaf 1964 verder ging onder de naam VEB Pentacon. In 1990 kreeg John de oude fabriek van zijn vader terug en richtte daar Kamera Werk Dresden op. Het nieuwe bedrijf richtte zich op de productie van Noblex panoramacamera's. John H. Noble stierf op 17 november 2007.

---

Praktiflex - 1e generatie, versie 6 (1940)

KW was de derde fabrikant die een 35mm-spiegelreflexcamera op de markt bracht. Dit naar voorbeeld van de in 1936 verschenen Kine-Exakta van Ihagee en de GOMZ Sport uit Rusland. De Kine-Exakta was nog moeilijk verkrijgbaar en te duur voor de amateurfotograaf. De Praktiflex was eenvoudiger en dus voordeliger te produceren, meer geschikt voor de 'gewone man'. De productie ervan liep van 1939 tot '49 en kende verschillende uitvoeringen. De Praktiflex was werelds eerste kleinbeeldspiegelreflex met een wegklappende spiegel en een 40mm-schroefdraadvatting voor verwisselbare lenzen. Bij het indrukken van de ontspanknop klapt de spiegel naar boven, bij het loslaten weer naar beneden.

Het hier getoonde model is van de eerste, vooroorlogse generatie, versie 6, en werd alleen geproduceerd van april tot december 1940. Deze uitvoering is herkenbaar aan de draagriemogen die voor op het camerahuis zijn bevestigd. Deze werden alleen in 1939/'40 zo aangebracht. In twee jaar tijd werden 8 verschillende versies uitgebracht. Versie 1 en 2 waren de prototypes uit 1939. Versie 3 de eerste productieserie (eind '39/ begin '40). Versie 6 en 7 zijn ook van 1940 en versie 8 werd in '41/'42 in elkaar gezet. Van deze 'eerste generatie' werden er in totaal 33.900 stuks gemaakt.

De prijzen varieerden van 98 RM voor het instapmodel met Victar 3,5/5cm lens tot 290 RM voor een toestel met Carl Zeiss Biotar 2/5,8cm.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog viel de productie stil. Van 1946-'48 werden er nog toestellen van deze eerste serie geproduceerd als herstelbetaling aan Rusland.

Het hier getoonde model is uitgevoerd met de Victar-lens.

Conditie: mooi, gebruikt
Taxatie: 90 - 120 euro

Praktiflex - 1e generatie, versie 11 (1940-'46)

Deze serie heeft nog geen naam en logo op de achterzijde staan en ook de paraattas is naamloos.
Serienummer: 17611

Conditie: gebruikt, met fraaie paraattas
Taxatie: 90 - 120 euro

meer modellen van Praktiflex

`

Praktiflex - 1e generatie, versie 12 (1940-'46)

Het hier getoonde model is van de eerste, vooroorlogse generatie, versie 12, en werd geproduceerd van december 1940 tot februari 1946.

De Praktiflex is uitgerust met een gordijnsluiter. Deze 12e-versie heeft wel het fabriekslogo en -naam op de achterzijde staan en ook de paraattas draagt de naam Praktiflex.. Ze zijn redelijk zeldzaam. Dit exemplaar functioneert nog prima en is afkomstig uit de Oekraïne

Conditie: gebruikt
Taxatie: 90 - 120 euro

Leitz - Duitsland

Ernst Leitz Optische Werke werd opgericht in 1869 te Wetzlar als fabrikant van microscopen. In 1924 begon men met de productie van kleinbeeldcamera's, hetgeen in die tijd een enorme revolutie op fotografisch gebied was. De Leica-camera's kregen in de jaren dertig concurrentie van de Contax-meetzoekers van het Duitse Zeiss en van de beter betaalbare Retina's van Kodak. Na de Tweede Wereldoorlog werden alle Duitse patenten vrijgegeven en werd het ontwerp van de populaire camera straffeloos gekopieerd door het Japanse Canon en het Russische FED en Kiev. Er zijn nu zoveel vervalsingen in omloop, dat het voor een leek bijna ondoenlijk is om vast te stellen of het een 'echte Leica' betreft.

In 1965 kwam de eerste kleinbeeld-spiegelreflexcamera van dit merk op de markt, de Leicaflex, het begin van het Leica R-systeem, dat in samenwerking met Minolta werd ontwikkeld. Leitz had echter geen antwoord op de autofocusrevolutie, eind jaren tachtig en ging later, in 2005, bijna failliet door de opkomst van de digitale camera.

---

Leica IIIa (1935-'50)

Erwin Rommel met een Leica IIIa.

In 1924 nam Leitz de Leica (LEIts CAmera) in productie die door Oskar Barnack was ontworpen. Zijn ontwerp ging uit van de 35mm-filmrol die al in filmcamera's werd gebruikt. Oskar draaide de film een kwartslag en tekende daar zijn toestel omheen. De filmstrook is 35 mm breed (hoog). Boven en onder was een randje nodig voor het transporteren van de film, zodat er 24 mm over bleef. Oskar koos een beeldverhouding van 2 op 3, zodat de negatiefmaat uitkwam op 24 x 36 mm. Dit nieuwe beeldformaat zou de standaard worden in het analoge tijdperk.

Deze leica's werken zonder batterijen, zijn robuust en betrouwbaar, waardoor ze veel gebruikt werden voor reportages in ontoegankelijke gebieden en bij extreme omstandigheden.

Deze camera werd o.a. gebruikt door Group Captain C R Caldwell, DSO, DFC and bar (RAAF) en eenheden van: 80 Wing RAAF, No. 250 Squadron (RAF), No. 452 Squadron.

Conditie: mooi.
Taxatie: 250 - 300 euro

The Morse Instrument Co

16 mm CAMERA GUN AN-N6

De AN-N6 was de standaard filmcamera van de Amerikaanse luchtmacht tijdens de Tweede Wereldoorlog en werd gebruikt voor het maken van opnames van luchtgevechten. Het is een 16mm-filmcamera met Kodak 35mm 3.5 lens. De camera werd onder gevechtsvliegtuigen zoals de P-51, P-47 en P-38 gemonteerd en filmde alleen wanneer de trekker van de boordmitrailleur werd overgehaald, zodat precies werd vastgelegd hoeveel vijandelijke toestellen werden neergehaald. De camera werd daarnaast ook gebruikt onder de zware bommenwerper B-29 van Boeing, voor het filmen van de bombardementen op vijandelijke doelen.

Dr. August Nagel - Duitsland

August Nagel is waarschijnlijk de belangrijkste camerabouwer die Duitsland heeft voortgebracht. Hij begon in 1908, op 26-jarige leeftijd, samen met zijn vriend Carl Drexler met het produceren van camera's onder de naam Drexler & Nagel. Een jaar later werd de naam veranderd in Contessa-KameraWerke Stuttgart en vanaf 1919 werden er samen met Nettel KW camera's gemaakt onder de naam Contessa-Nettel. Na 1926 werden er vennootschappen aangegaan met beroemde namen zoals: Erneman, Goertz, ICA en Zeiss, om uiteindelijk met meer dan 1500 werknemers op te gaan in Zeiss Ikon AG.

De fabriek van August Nagel werd in 1932 verkocht aan Kodak AG.

---

Dr. August Nagel - Bovier (1928)

Een gaaf exemplaar van een Nagel platencamera in de maat 9 x 12 cm, genaamd Bovier.

Conditie: bijzonder goed.
Taxatie: 90 - 120 euro

August Nagel werd begin jaren '30 geïnspireerd door Oskar Barnack, die de Leica camera ontwierp. Door de hoge prijs en beperkte oplage ervan, tot 1933 werden er ongeveer 16.700 Leica's wereldwijd verkocht, was de kleinbeeldfotografie nog voorbehouden aan de vermogende amateur- en professionele fotograaf. August Nagel kwam met een ambitieus plan om een minicamera te ontwikkelen die voor een breed publiek toegankelijk zou zijn. De opdracht werd gegund aan het financieel sterke Kodak AG. Deze betaalbare en kwalitatief goede camera zou als Kodak Retina door het leven gaan en een belangrijke bijdrage leveren aan het succes van de kleinbeeldfotografie.

Vanaf 1939 was er ook een goedkope versie, genaamd Retinette, verkrijgbaar. Naast het uitbrengen van verbeterde versies van de Retina, ontwierp Nagel veel varianten en nieuwe modellen. Het meest bekend zijn de populaire 'Vollenda' rolfilmcamera's.

Dr. August Nagel
Vollenda 48 (1931-'32)

Kodak A.G. Dr. Nagel-Werk
Vollenda 48 (1932-'37)

Links zien we het model van Nagel vlak voordat Kodak de fabriek overnam. Rechts het model dat door Kodak na de overname op de markt werd gebracht onder de naam Kodak A.G. Dr. August Nagel-Werk.

August Nagel stierf in 1943 op de leeftijd van 61 jaar. De nagelfabriek, inmiddels in gebruik voor wapenproductie, werd in 1944 bij luchtaanvallen door de geallieerden grotendeels verwoest.

Ze worden niet zo vaak aangeboden. Een mooi exemplaar mag zeker 50 euro opbrengen. Modellen met een Elmar-lens zijn meer waard, daar betaal je al gauw 200 euro voor.

Dr. August Nagel Vollenda 68 (1932)

Conditie: mooi.
Taxatie: 50 - 70 euro

De handflitser in de doos bevat nog de originele gebruiksaanwijzing en is verkocht door N.V. FOTO & KINOHANDEL ''LUX'' AMSTERDAM.

De synchroonpen die de draadontspanner moet vervangen, ontbreekt helaas. Bij het indrukken van de bakelieten knop (A) wordt de sluiter in werking gesteld en contact gemaakt tussen de metalen ring (B) en de beide schroefboutjes (C), waardoor de lamp ontbrandt.

Bij deze set heb ik een vacublitz flitslamp met aluminium vulling van Osram met E27-fitting gezet (1932), maar de set bevat ook een verloopstukje naar kleine fitting. Deze kon worden gebruikt om met kleine lampjes de camera goed af te stellen (te synchroniseren). Osram en Philips waren toen de toonaangevende flitslampmerken. De handleiding toont een klapcamera uit begin jaren dertig. De set bevat verder een verbindingsstrip met dikke bevestigingsschroef, geschikt voor camera's uit deze periode, zoals bovenstaande Nagel Vollenda 68 uit 1932.

In 1935 kwam Ihagee als eerste merk met een camera met ingebouwde elektrische contacten voor flitssynchronisatie: de Exakta B.

Paillard Bolex - Zwitserland

Paillard-Bolex werd in 1930 opgericht als dochteronderneming van het in Zwitserland gevestigde Paillard. Jacques Bogopolsky verkocht toen zijn Bolex patenten aan Paillard, een fabrikant van o.a. typemachines en distributeur van platenspelers.

---

Paillard Bolex H8 (1942)

Topkwaliteit uit Zwitserland voor de serieuze amateurfilmer. Deze door een veer aangedreven 8mm-filmcamera werd in 1935 geïntroduceerd en bleef in verschillende uitvoeringen tot 1971 leverbaar. Hierna werd de onderneming verkocht aan Eumig uit Oostenrijk.

Het hier getoonde model is in de Tweede Wereldoorlog in elkaar gezet, ergens tussen 1941 en 1943, en uitgerust met een opgeschroefde frameteller (met merknaam), die later in het camerahuis werd geïntegreerd. Na de oorlog werd onder de merknaam 'Made in Switzerland' toegevoegd.

Er is ook een 16mm-uitvoering van deze camera die vrijwel identiek is. De objectiven van de 8mm-camera hebben ecjter een D-vatting (D-mount) en de 16mm heeft een C-vatting (C-mount)

Conditie: gebruikt
Taxatie: 250-300 euro

Otto Berning & Co - Duitsland

In 1934 ontwierp Heinz Kilfitt de eerste gemotoriseerde camera met veermechanisme. waarmee in serie foto's kunnen worden genomen. De camera werd geproduceerd door het in Düsseldorf gevestigde Otto Berning & co.

---

Robot II (1939-'45) - Luftwaffen -

Tijdens de Tweede Wereldoorlog gebruikte de Duitse Luchtmacht de Robot II voor verkenningsvluchten en het fotograferen van bombardementen. De Robot-camera was goed bestand tegen trillingen en vrijwel ongevoelig voor lage temperaturen. De camera beschikt over een dubbel veermechanisme, waardoor de film automatisch getransporteerd wordt en er snel achter elkaar veel foto's kunnen worden genomen. De framemaat is 24 x 24 mm, waardoor er 60 vierkante foto's op een filmrol passen. Zeiss Ikon heeft dit idee gepikt en gebruikt voor haar Tenax I en II.

De tweede versie van deze camera, de Robot II, was het 35mm-alternatief voor de Zeiss Contax en Leica camera's, die al door de Duitse luchtmacht werden gebruikt. Er zijn er redelijk veel van gemaakt en bewaard gebleven. Afgaande op het lensnummer komt deze uit 1938. Het hier getoonde model is dus een vroeg exemplaar. De Luftwaffen-uitvoering is herkenbaar aan het serienummer dat met een F begint (Flieger) en aan de op de achterzijde en lens gegraveerde tekst "Luftwaffen Eigentum".

Conditie: gebruikt
Taxatie: 250 - 300 euro

De zwarte verf is kenmerkend voor dit model. Het toestel heeft geen lichtmeter of afstandsmeter.

De Robotcamera werd in een houder in de vleugel van het vliegtuig ingebouwd en vanuit de cockpit bediend. Vaak vloog het toestel bij verkenningsvluchten meerdere keren over het doel en werden er in serie enkele foto's gemaakt.

Bovenstaande foto's zijn genomen in Waasmunster, in België. De Duitse bezetter had intrek genomen in kasteel Blauwendael, waar tijdens de Tweede Wereldoorlog een klein vliegveld was vanwaar met verkenningsvliegtuigen luchtfoto's werden gemaakt. Recent (2020) zijn bovenstaande privéopnamen van een Duitse soldaat opgedoken. De moffen zijn in de buitenlucht bezig vlakfilms te drogen van een grootformaat camera, zoals die werden gebruikt in reconnaissance/fernaufklärer vliegtuigen.

Met dank aan Guido uit Vlaanderen.

Rollei - Duitsland

Het Duitse Rollei bestaat sinds 1920 en is bekend geworden met de productie van de tweeoog spiegelreflexcamera, de Rolleiflex. Het bedrijf maakte voornamelijk middenformaat camera's en vestigde in korte tijd een wereldwijde reputatie als precisiefabrikant. In de jaren '50 en '60 werd Rollei een echt cult-merk met een eigen fotostijl. Vandaag de dag produceert het merk high-end fotografische apparatuur en digitale compactcamera's.

---

Rolleiflex Automat (1937-'39)
'Mistaken-Proof' Features

Deze klassieker was decennia de standaard camera voor pers- en studiofotografen. Pas met de komst van kwaliteitscamera's van Nikon, Canon en Hasselblad kreeg hij geduchte concurrenten. Deze tweeoog spiegelreflexcamera is eenvoudig in gebruik en kan zeer scherpe foto's maken, die in groot formaat kunnen worden afgedrukt zonder dat er kwaliteit verloren gaat. Omdat hij vierkante foto's maakt, is het niet nodig de camera te draaien. Het was de eerste Rollei met automatisch filminleg. Dit model zou in ontwerp en functionaliteit de stijl van latere Rollei-camera's bepalen.

De Automat-serie was leverbaar van 1937 tot 1956. De toevoeging Automat verwijst naar de automatische filmteller die in 1937 voor het eerst werd ingebouwd. Er zijn drie versies gemaakt. Model 1 (RF 111A) werd in 1939 vervangen door model 2 (K4B) die tot 1945 in productie bleef. Het derde model (K4B2) is van na de oorlog. De juiste versie is aan de hand van het serienummer te bepalen. Model 1: 568.516 - 805.000, model 2: 805.000 - 1.050.000, model 3: 1.050.000 - 1.099.999. Het hier getoonde model 1 is van 1937.

De ondergedoken camera

De Ondergedoken Camera was een groep Nederlandse fotografen die tijdens de Tweede Wereldoorlog in het geheim foto's maakten van Duitse bunkers, arrestaties van verzetsmensen en de barre leefomstandigheden tijdens de Hongerwinter. De foto's werden door het verzet gebruikt en doorgegeven aan de geallieerden. Om niet op te vallen, werden de toestellen verborgen onder de jas of ingebouwd in boodschappentassen of aktetassen. Men ging dus zeer voorzichtig te werk. Zo werden er uit voorzorg schuilnamen gebruikt.

De groep werd in 1943 opgezet door de fotograaf Fritz Kahlenberg en verzetsman Tonny van Renterghem en bestond uit zowel professionele als amateur fotografen. Ondanks de beperkte beschikbaarheid van fotografisch materiaal, lukte het hen om veel gebeurtenissen uit de oorlog vast te leggen.

AFPU:
Army Film & Photographic Unit of the Britisch Army

Deze spiegelreflexcamera deed dienst bij de AFPU en werd in 1943 o.a. door Robert Capa gebruikt om gewonde soldaten mee te fotograferen die aan boord van oorlogsschepen werden verzorgd na de eerste landingen tijdens D-Day . Ook Lee Miller (en nog vele anderen) gebruikte een Rolleiflex in WW2.

Conditie: gebruikt. Taxatie: 200 - 250 euro

Militairen van de Canadian Army Film and Photo, verbonden aan de 1st Canadian Parachute Battalion.

Wissel, Duitsland, 27 maart 1945.

De rechter fotograaf gebruikt de Rolleiflex zoals hierboven is afgebeeld.

Therese Bonny werd tweemaal onderscheiden voor haar werk als oorlogsfotograaf - februari 1942

Haar foto's van dakloze kinderen en volwassenen in de kapotgeschoten straten van Europa bereikte miljoenen kijkers in de Verenigde Staten en andere landen

Siemens & Halske - Duitsland

In 1847 richten Johann Georg Halske (precisie-mechanieker) en Werner von Siemens (Artillerie officier) de firma 'Telegraphen Bau-Anstalt von Siemens & Halske' in Berlijn op. Het nieuwe bedrijf richt zich op het ontwikkelen van producten voor de telegrafie. Johan Georg Halske is verantwoordelijk voor de ontwikkeling van nieuwe producten en Werner von Siemens houdt zich bezig met de zakelijke kant. Zijn broer William voegt zich niet veel later ook bij de onderneming. In 1867 stapt Johan Georg door verschil van inzicht uit de onderneming. De hoge eisen die hij aan de producten stelt botsen met de hoge productieaantallen die goede vriend Werner nodig heeft om financieel gezond te zijn.

Na de Eerste Wereldoorlog wordt de productie flink opgevoerd en Osram opgericht. Tijdens de Tweede Wereldoorlog doet Siemens goede zaken als leverancier technische producten voor de Duitse oorlogsindustrie, welke worden geproduceert met inzet van dwangarbeider. Het bedrijf begint ook met de productie van consumentenelektronica.
Na de oorlog splitst het bedrijf zich op in verschillende andere bedrijven, waarin het zich verder ontwikkelt in automatiseringstechniek, verlichting, medische instrumenten en apparatuur, energie, transport en consumentenelektronica. De firma blijft tot 1966 de naam Siemens & Halske voeren, tot aan de vorming van Siemens AG.

---

Siemens & Halske - B, C8 en F II

Siemens & Halske - model B (1933-'36)
16 mm in cassette
Snelheden: 8, 16 64 beelden per seconde
Taxatie: 50-75 euro

Siemens & Halske - C8 (1936)
dubbel 8 mm
Snelheden: 8, 16, 24 64 beelden per seconde
Prijs in 1933: 339 Reichsmark, in 2023: 1700 euro
Taxatie: 50-100 euro

Siemens & Halske - F II (1937)
16 mm in cassette
Snelheden: 8, 16, 24 64 beelden per seconde
Lens: Jos Schneider & Kreuznach, No: 1764106, Xenon 1.5/2.5 cm DRP
Taxatie: 150-200 euro

Univex - Mercury (1939)

Model CC
serienummer 29102

Het Amerikaanse Univex werd opgericht in 1932 en is vooral bekend geworden met haar model A, een eenvoudig plastic toestel dat minder dan een Dollar kostte.

Deze Mercury CC (Candid Camera) werd kort voor het uitbreken van WO2 in productie genomen en moest de concurrentie aangaan met de duurdere Duitse merken, die camera’s uitbrachten met veel hogere sluitersnelheden. De Mercury maakt daarom gebruik van een roterende sluiter, waarmee het de eerste Amerikaanse camera werd die snelheden van 1/1000 seconde kon halen. Het principe van de roterende sluiter werd overgenomen van de in 1935 door Univex uitgebrachte 8mm-filmcamera. Ook het halfkleinbeeldfortmaat (18x24 mm portret ipv 24x36 mm) komt hier vandaan.

Het innovatieve ontwerp werd daarbij uitgerust met een verwisselbaar objectief van goede kwaliteit en was verkrijgbaar vanaf 25 Dollar. Het zat daarmee in dezelfde prijsklasse waarin concurrent Argus succesvol was. Het werd met deze prijs-kwaliteitverhouding al gauw een populair toestel voor de amateurfotograaf.

De Mercury beschikte als eerste toestel over een echte flitsschoen, met contactpunten. Er was dus geen kabel meer nodig om de flitser te synchroniseren.

Taxatie: 50-75 euro

Voigtländer - Oostenrijk

Voigtländer werd in 1756 in Wenen opgericht door Johann Christoph Voigtländer en is daarmee de oudste naam in de fotografische industrie. Na een respectabele staat van dienst in het midden van de 20e eeuw kreeg het bedrijf verschillende eigenaren (waaronder Carl Zeiss en Rollei). In 1999 werd de merknaam overgenomen door het Japanse bedrijf Cosina. Sindsdien worden er traditioneel geïnspireerde producten gemaakt, met inbegrip van 35 mm en middenformaat meetzoeker camera's en lenzen.

Voigtländer (uitspaak: fooktlendah) produceerde 1840 al de snelste lens van dat moment en een jaar later de eerste volledig metalen camera. In 1959 introduceerde het merk o.a. als eerste een zoomlens voor 35mm-camera's.

---

Voigtländer Avus (1913-'35)

De Avus was vooral in de jaren twintig van de vorige eeuw een goed verkopend toestel van Voigtlander. Er werden er in totaal 100.000 van gemaakt. De Avus is vooral bekend als platencamera, maar is ook voor rolfilm uitgebracht. Hij was er in de maten 6.5 x 9 cm, 9 x 12 cm en 10 x 15 cm.

Het toestel zou zijn vernoemd naar een racecircuit in Berlijn, maar het zijn ook de eerste letters van: Aktiengesellschaft Voigtländer Und Sohn

Naast het hier getoonde hoge model was er ook een vierkante uitvoering, die nu iets meer verzamelwaarde heeft. De negatiefmaat is 9 x 12 cm en de lens komt uit 1933.

Conditie: bijzonder goed.
Taxatie: 180 - 200 euro

Voigtländer Bessa (1929-'56)
The lowest priced camera ever . . .

De Bessa werd geproduceerd van 1929 tot 1956. Het is een middenformaat balgcamera voor rolfilm nr. 120, negatiefmaat 6 x 9 cm (8 foto's) of 6 x 4.5 cm (16 foto's). Het is het bekendste en meest verkochte model uit de Bessa-familie. Er werden er in verschillende uitvoeringen maar liefst 575.000 van gemaakt. Het is Voigtlãnder's eerste camera met zelfontspanner en een leuke klassieker om je verzameling mee te beginnen.

De Bessa was verkrijgbaar met vier verschillende lenzen: Voigtar, Vaskar, Skopar en de duurdere Color Skopar. Ook kon men kiezen uit drie verschillende sluiters: Prontor, Compur, Compur-Rapid.

Foto: Duitse militair met Voigtländer Bessa

Deze Bessa was de meest basic camera die in gebruik was bij de Army Film & Photographic Unit of the Britisch Army (AFPU)

Op de advertentie staat deze vroege versie van de Bessa te koop voor 12.50 US dollar. Deze camera was zijn tijd ver vooruit met sluiterstanden voor landschaps-, groeps- en portretfoto's.

Voigtländer Bessa 66 (1938-'51)

Foto: Een Duitse luitenant op de Moerdijkbrug met een Bessa 66.
Met dank aan Nick van Uden (www.dordrechtindeoorlog.nl)

De Bessa 66 is in verschillende uitvoeringen geproduceerd. Het hier getoonde model komt uit 1938 en is uitgerust met een geïntegreerde zoeker, een negatiefteller en een vast geelfilter. De negatiefmaat is 6 x 6 cm. De ontspanknop zit niet boven op de camera, maar is in het klepdeksel verwerkt. Deze klapt in als je het deksel sluit. De negatiefteller boven op de camera is uitgerust met twee schuifjes, aan de voor- en achterkant van de bovenplaat. Bij het inleggen van een nieuwe filmrol lijn je het eerste negatief uit met het rode venster in de achterwand. Na het maken van de eerste foto zet je met de schuifjes de teller op 2, waarna je de film kunt doordraaien tot aan de stop. Dit herhaal je tot de rol vol is. Het rode venster is nu niet meer nodig. Voigtländer noemt deze optie: semi-automatic film advance.

Het toestel was vanaf 1938 ook leverbaar met opklapbare zoeker. In 1941 kwam er een uitvoering op de markt zonder schuifjes. Toestellen van voor de oorlog waren leverbaar met een Skopar, Voigtar of Vaskar lens. Van 1948 tot 1950 werd de camera uitgerust met een gecoate Vaskar of Color-Skopar, verdween het geelfilter en werd de transportknop gewijzigd.

Het toestel was ook leverbaar in de negatiefmaat 4.5 x 6 cm, maar heet dan Bessa 46. Deze Bessa's zijn zeer compact en goed gebouwd en zijn de kleinste Voigtlanders die rolfilm nr. 120 gebruiken. Ze worden ook wel 'Baby Bessa' genoemd. De laatste Bessa die Voigtländer voor de oorlog uitbracht (1940) kreeg de typeaanduiding 466 mee. Er zijn er minder dan 500 van gemaakt en bijzonder zeldzaam (taxatie 800-1000 euro).

Conditie: bijzonder goed
Taxatie`met geelfilter: 75 - 100 euro

Voigtländer Perkeo (1931-'35)

Deze Voigtländer Perkeo uit 1934 was eigendom van een agent van het korps Overveen/Bloemendaal, gevestigd aan de Bloemendaalseweg 240 in Overveen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de camera ingezet bij politiewerk en verzetswerk. De vrijgezelle agent was rechercheur in burger en kon daardoor de avondklok negeren. Ook kon hij beschikken over filmmateriaal, wat in de oorlogsjaren slecht verkrijgbaar was. Tijdens zijn werk als politieagent maakte hij o.a. foto's van het gebombardeerde Rotterdam, waar hij zijn loopbaan was begonnen, en aan het einde van de oorlog bijgaande foto van een Duitse militair.

Op de foto zien we een Duitse militair liggen die zelfmoord heeft gepleegd. De agent is erop afgestuurd en maakte met bovenstaande camera deze foto. Met het instorten van het Duitse Derde Rijk is de wanhoop onder de Duitsers blijkbaar zo groot geworden dat de man geen andere uitweg meer zag dan zichzelf een kogel door zijn hoofd te schieten. Zijn handvuurwapen ligt naast hem op de grond.

Een andere Duitser gaf zich over en vroeg de agent hem te verbergen voor de steeds naderbij komende geallieerde strijdkrachten. Dit verzoek heeft de agent ingewilligd, waarna hij hem verborgen heeft tot de strijd gestreden was. Na de oorlog hebben de agent en de Duitse militair nog lang contact met elkaar onderhouden.

Ik kocht deze camera in 2019 van de zoon van de agent, die me het verhaal en de foto erbij gaf. De juiste datum en locatie zijn onbekend.

Kenmerkend voor toestellen uit deze tijd zijn de bobbels onder de leren bekleding. Deze worden veroorzaakt door corroderende messing bevestigingspunten. De eerste serie Perkeo was uitgerust met een opklapbare zoeker. Vanaf 1932 werd de zoeker geïntegreerd in het camerahuis. De camera heeft geen aansluiting voor een flitser, maar de sluiter beschikt wel over een zelfontspanner. Het toestel werd geleverd met een fraai gevlochten polsband en in een lederen tasje. Het bandje ontbreekt helaas, maar het tasje is wel aanwezig.

Bij het scherpstellen schuift de lens in zijn geheel over een slede naar voren. Dit kan ook wanneer de klep gesloten is, wat bijzonder is. Na de oorlog werden nog meer modellen onder de naam Perkeo uitgebracht.

Taxatie: 150 - 200 euro

Bij deze camera zaten drie negatiefstroken met foto's van Rotterdam en een bijeenkomst van de politie. Rotterdam is aan het begin van de oorlog door de Duitsers gebombardeerd, maar later ook door de geallieerden. Hierbij vielen de meeste slachtoffers. Op een van de foto's ligt een bord Ortskommandantur op de grond. Deze foto zal dus aan het einde van de oorlog zijn genomen. Op een andere is de zwaar beschadigde St. Laurenskerk te zien. De vier foto's van een bijeenkomst van de politie zijn van vlak na de oorlog, waarschijnlijk de enige die ervan zijn gemaakt.

Voigtländer Superb (1933)

(TLR rolfilm 120)

Taxatie Skopar: 250-350 euro
Taxatie Heliar: 400-500 euro

Voigtländer Bessa RF (1936-'51)
Die Bessa mit Entfernungsmesser

De Bessa RF werd in 1936 gepresenteerd als antwoord op de Super Ikonta C van Zeiss Ikon en is de voorloper van de in de jaren vijftig populair geworden Bessa II. Tussen 1936 en 1951 werden er ongeveer 60.000 van deze gekoppelde meetzoeker gemaakt. Men had de keuze uit drie lenzen: Helomar (3 elementen), Skopar (4 elementen) en Heliar (5 elementen). Het hier getoonde model is uitgerust met de Helomar en is gebouwd tussen 1937 en 1942. Na de oorlog werd de Bessa RF alleen nog zonder geelfilter en met Heliar-lens geleverd.

De waarde van deze meetzoeker is sterk afhankelijk van de leeftijd en staat van de camera. Deze ziet er uit als nieuw.

Conditie: bijzonder goed
Taxatie: 200-250 euro

De ongecoate Heliar lens staat bekend als een van de beste lenzen die op klapcamera's verkrijgbaar was. Vanaf 1949 werd deze camera kortstondig uitgevoerd met de nieuwe Color-Heliar lens en met echt leer bekleed. Dit bijzondere model werd nog datzelfde jaar vervangen door de Bessa II en is nu erg zeldzaam.

Voigtländer Vito (1939-'50)

Van deze eerste Vito werden vier series gemaakt. De productie van de eerste uitvoering (1939-'41) werd gestopt in verband met het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog. Na de oorlog werden kleine wijzigingen doorgevoerd. Het hier getoonde model is van voor de oorlog en is o.a. herkenbaar aan het vaste geelfilter en de metalen knopjes waarmee de klep ontgrendeld kan worden, aan weerszijde van het geelfilter. Na de oorlog werden deze in zwart kunststof uitgevoerd. De Vito zou veel opvolgers krijgen en uitgroeien tot een belangrijke serie voor Voigtlãnder.

Conditie: bijzonder goed.
Taxatie: 75-100 euro

Bij dit tweede exemplaar heb ik het objectief gedemonteerd, zodat ik de filterhouder kan ontroesten/lakken en alle scharnierpunten kan reinigen/smeren.

Voigtländer Stereflektoskop (1914-37')

Het maken van panoramafoto's (zie Cirkut) en stereofoto's was populair ten tijden van de Eerste Wereldoorlog (1914-1918). Menig slagveld werd met deze speciale toestellen in beeld gebracht. Deze Stereflektoskop werd geproduceerd van 1914 tot 1937.

Het hier getoonde exemplaar ziet er nog mooi uit, heeft de lensdopjes nog en is voorzien van een matglas en opklapzoeker. Het is dus een speigelrefelxcamera, waarbij je scherpstelt door de middelste lens

Taxatie: 400-500 euro

Welta - Duitsland

Het Duitse Welta uit Freital, nabij Dresden, werd in 1914 opgericht door Walter Waurich en Theodor Weber, als Weeka-Kamera-Werk. In 1919 werd de naam gewijzigd in Welta-Kamera-Werk. Voor de Tweede Wereldoorlog produceerden ze een aantal gunstig geprijsde balgcamera's, vergelijkbaar met de toestellen van Balda en Certo. Ze introduceerden een tweetal Twin Lens Reflex camera's (TLRs), de 6x6 Perfekta en de 6x9 Superfekta, die nooit erg succesvol werden.

Na de oorlog ging Welta als staatsbedrijf verder met de productie van camera's onder de naam VEB Welta-Kamera-Werk. In 1950 werd Kamera-Werk Tharandt overgenomen en in 1959 ging Welta verder als onderdeel van het grotere VEB Kamera- und Kinowerk Dresden. In 1964 kwam het onder de paraplu van het Oost-Duitse VEB Pentacon

---

Welta Perfekta (1934-'39)

Deze Welta Perfekta is een prachtig ontworpen camera, die ik tot een van de topstukken uit mijn verzameling reken.

De foto van de Duitse militair kwam ik op Marktplaats tegen en was voor mij de aanleiding om met verzamelen te beginnen. De camera die hij in zijn handen heeft, bleek echter moeilijk vindbaar te zijn. Hij wordt gemiddeld eenmaal per jaar aangeboden, dus je vindt niet makkelijk een tweede die er zo goed uitziet als deze. Het is gelijk ook de duurste camera uit de verzameling. De staat van de camera heeft immers grote invloed op de waarde ervan. Door de complexheid van het ontwerp was hij ook duur om te produceren.

De Welta Perfekta is een tweeoog reflexcamera (Twin-lens Reflex, ook wel TLR genoemd), vergelijkbaar met toestellen zoals de Rolleiflex van Rollei en de Ikoflex van Zeiss Ikon. Het unieke van deze camera is echter dat het ook een klapcamera is, die ingeklapt weinig ruimte inneemt.

Conditie: bijzonder goed.
Taxatie: 500-600 euro

Welta Welti (1935-'50)
Speedy, Compact

De Welti is een camera met een klassieke uitstraling. Het toestel is lang in productie gebleven, van 1935 tot 1950. Het hiernaast getoonde model is van de eerste serie uit 1935.

Nadat Kodak in 1934 de 35mm-Retina introduceerde, werd dit ontwerp al gauw door andere merken nagemaakt. Het nieuwe filmformaat maakte het mogelijk compactere toestellen te ontwerpen, die bijvoorbeeld makkelijk in een jaszak konden worden meegenomen. De nieuwe filmcassette was lichtdicht en kon bij daglicht eenvoudig worden gewisseld, wat een groot pluspunt was voor dit nieuwe ontwerp van Augus Nagel. Merken als Balda en Welta brachten daarom een jaar later Retinaklonen op de markt, die ook succesvol werden.

Welta bracht in 1935 deze Welti uit, die grote gelijkenis vertoont met de Retina van Kodak. Deze eerste 35mm-uitvoering (model A) met platte knoppen was ook verkrijgbaar zonder accessoireschoen. Hij wordt niet vaak aangeboden. Latere modellen werden uitgevoerd met hoge knoppen en een accessoireschoen in het midden van het toestel.

Condite: gebruikt
Taxatie: 70-100 euro

De nieuwprijs voor de uitvoering met f:2.8 lens bedroeg 72,50 Dollar. De f:2.9 kostte 48,50 en was dus aanzienlijk voordeliger. De f:2.0 ging voor 74,50 Dollar over de toonbank. Een paraattas kostte 3.95 Dollar.

Kodak Retina en Welta Welti

Welta Weltini (1937-'41)
. . . Coupled Range Finder

De Weltini is een 35mm-camera die van 1937 tot 1941 werd geproduceerd. Er zijn twee varianten gemaakt, een model met hoekige bovenkant (1937-1938) en een met afgeronde hoeken (1938-1941). Ze dragen beide de naam Weltini, maar worden nu ook wel Weltini I en II genoemd.

De Weltini heeft de afstandsmeter en beeldzoeker gecombineerd in één venster (Single view range finder)

De Weltina was ongeveer net zo duur als de Retina II uit diezelfde periode. Beide toestellen waren leverbaar met dezelfde lens, een Schneider-Kreuznach Xenon f 2.0. Deze Weltini was vanaf 1937 ook verkijgbaar met een Steinheil Cassar f 2.9 en een Zeiss Tessar f 2.8. Later werden daar nog meer uitvoeringen aan toegevoegd. De hoekige uitvoering lijkt erg op de Welta Weltur, maar die gebruikt rolfilm nr. 120.

Conditie: gebruikt.
Taxatie: 75-100 euro

Afgaande op de advertentie uit 1940 was de Welta Weltini met een aanbiedingsprijs van 99 dollar een dure camera (anno 2017 ongeveer 1600 euro). In de advertentie kunnen we verder lezen dat je geen afstand tot het te fotograferen onderwerp hoeft te schatten, dat gaat allemaal vanzelf! Een dergelijke opmerking geeft goed weer in welke tijd deze camera op de markt kwam. De techniek van de huidige digitale camera's verschilt dusdanig veel met die uit de jaren dertig dat de makers van de Weltini zich daar waarschijnlijk geen voorstelling van hadden kunnen maken.

Welta Weltax (1938)
For larger size pictures

De Welta Weltax kwam in 1938 op de markt. De hier getoonde, eerste uitvoering heeft de filmtransportknop nog aan de onderkant zitten en kom je niet vaak meer tegen. De afbeelding in de catalogus van 1940 toont de latere versie waarbij de transportknop naast de zoeker is geplaatst. Tijdens de oorlog viel de productie stil. Vanaf 1947 werd hij gemaakt door VEB Welta-Kamera-Werke.

Meyer Görlitz Trioplan 78/4.5 (837361)
Taxatie: 75 - 100 euro

Welta Weltix (1939)

Ook de Wetix was succesvol. Het is een compacte, degelijk gebouwde camera, die voordeliger geprijsd was dan zijn grote voorbeeld, de Kodak Retina. Net als bovenstaande Weltax heeft ook de Weltix een kantelbare en in twee formaten instelbare zoeker. De ontspanknop voor de sluiter bevindt zich bovenop het camerahuis, maar je moet de sluiter spannen bij de lens. Net als de Retina's heeft ook deze camera nog geen standaard flitsschoen.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden er bij Welta geen camera's geproduceerd. De Weltix is daarom alleen in 1939 gemaakt. Welta zou na de oorlog opgaan in het Oost-Duitse cameramerk Pentacon.

Conditie: mooi. Taxatie: 50 - 70 euro

Zeiss Ikon A. G. - Duitsland

Zeiss Ikon ontstond in 1926 uit een fusie tussen de grote cameramerken Contessa-Nettel, Goerz, Ernemann en ICA. Veel bestaande modellen werden opnieuw uitgebracht onder de naam Zeiss Ikon, dat is Dresden was gevestigd.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de fabriek in Dresden door brandbommen verwoest, en daarmee ook de plannen voor het nieuwe vlaggenschip van het bedrijf, de -meetzoekercamera.

De productie van de Contax werd na de tweede Wereldoorlog verplaatst naar Kiev, dat destijds in de Sovjet-Unie lag. Het glaswerk werd, onder Russische bezetting, gemaakt in de Duitse stad Jena, waar ook gestart werd met de productie van de Contax spiegelreflexlijn. In 1947 gaf Zeiss drie volledig nieuwe productielijnen voor de Contax aan de Russen. Na vele juridische gevechten kreeg uiteindelijk het "westerse" Zeiss weer de rechten op het merk Zeiss Ikon.

Het waren moeilijke tijden, maar vanuit de resterende locaties, de oude Contessa-Nettel fabriek in stutgart, verrees een nieuw Zeiss Ikon. Ondanks het succes van de Contax, Contaflex en de Contarex, werd Zeiss Ikon nooit meer echt winstgevend. Voigtländer, waarin Zeiss Ikon sinds 1940 al een belang had van 20%, werd in 1956 helemaal overgenomen. Toch duurde het nog ruim tien jaar voordat men begon met het integreren van de bedrijven en het consolideren van de productlijnen. De fusie werd pas in 1969 afgerond.

Op haar hoogtepunt had het bedrijf 104 verschillende camera's in de catalogus staan, met keuze uit bijna 1000 verschillende uitvoeringen van modellen, formaten, lenzen en sluiters. Het toestel met de meeste opties was met 9 formaten en 30 verschillende lenzen de Deckrullo perscamera. Dit was in 1927, nog voor beroemde Ziess Ikon-camera's als de Contax, Contarex, Contaflex, Kolibri en Super Ikonta's. Concurrerende cameralijnen binnen Zeiss en tussen Zeiss en Voigtländer, plus de Japanse overheersing op de markt, zorgden ervoor dat Zeiss Ikon in 1971 ten onder ging. Tot 1972 werd nog een beperkt aantal camera's met de hand geassembleerd uit losse onderdelen.

Zeiss Ikon is een merk met een rijke historie. Het heeft vele beroemde toestellen voortgebracht. Wil je gaan verzamelen, dan zou dit een goede keuze zijn: Zeiss Ikon, Contessa-Nettel, Goerz, Ernemann, ICA, Voigtländer en Dr. August Nagel.

Bijgaande kaft van het bedrijfsblad van Zeiss uit 1941 toont een foto van een werkbezoek van bevriende regeringsleiders uit Italie, Benito Mussolini, de leider van de Partito Nazionale Fascista, in vol uniform. De plaat geeft een goed beeld van de invloed van Nazi-Duitsland op het bedrijfsleven. De telescoop was waarschijnlijk een prototype, maar werd nooit in productie genomen.

---

Zeiss Ikon Ideal (225) (1927-'38)

Een goed behouden exemplaar van de Ideal 225 van Zeiss Ikon, een kwaliteitscamera die gedurende tien jaar in verschillende uitvoeringen werd geproduceerd. Het hier getoonde model heeft een lens uit 1927 en is gemaakt voor het fotograferen met glasplaten in de maat 9 x 12 cm. Het fraaie toestel is voorzien van een dubbel uittrekbare balg en een verwisselbaar objectief.

Het uitkaderen van het beeld kan op het matglas. Heb je minder tijd, dan kun je gebruikmaken van de brilliant zoeker en voor sportopnamen het raamkader in combinatie met de uitklapbare en draaibare zoeker op het camerahuis.

Conditie: uitstekend.
Taxatie: 150-180 euro.

Zeiss Ikon - Maximar (207) (1927-'39)

De Maximar werd in verschillende nagatiefmaten van 1927 tot 1939 geproduceerd. Het hier getoonde model heeft de tand des tijds goed doorstaan en is geschikt voor glasplaten of vlakfilm in de maat 9 x 12 cm

Conditie: mooi
Taxatie: 100-140 euro

Zeiss Ikon Baldur (51/2) (1934-'36)

Zeiss Ikon richtte zich met de Baldur boxcamera speciaal op de Hitler Jugend. Het toestel verschilt alleen in naam met de Erabox en is het voordeliger alternatief voor de Box Tengor De Baldur zou twee jaar in productie blijven.

Door de link met de Tweede Wereldoorlog is het een populair toestel bij verzamelaars van militaria en bij re-enactmentgroepen.

Taxatie: 30-50 euro

(Met dank aan P. van Hout)

Zeiss Ikon Box Tengor (54/2 en 54/15)
1931-'39

De Box-Tengor camera werd door Zeiss Ikon in verschillende uitvoeringen geproduceerd in de periode 1928 tot 1939. In deze tijd gold een boxcamera als een beginnercamera. De van metaal gemaakte Box-tengor met zijn leren bekleding en relatief goede lens stond wel bekend als een van de betere boxcamera's uit die tijd. Veel militairen gebruikten deze camera om privé foto's mee te maken. Gave exemplaren zoals deze worden niet vaak aangeboden.

Zeiss Ikon Super Ikonta A (530)
1934-'37

Duitse militair met Super Ikonta A (531)

Zeiss Ikon Super Ikonta C (530/2)
1934-'36

Afgaande op het lensnummer komt dit topmodel van Zeiss Ikon uit 1931. Meestal kun je er dan vanuit gaan dat de camera een jaar later op de markt kwam. In dit geval niet, want de 530/2 zou pas in 1934 worden uitgebracht.

Dit eerste model heeft de ontspanknop nog op de lens zitten en is ook bekend onder de naam Super Ikomat. Vanaf 1937 kwam er een versie met de ontspanknop op de bovenkant van het camerahuis.

Gekoppelde meetzoeker - De Super Ikonta is een balgcamera met een gekoppelde meetzoeker. Om dit mogelijk te maken, plaatste Zeiss Ikon een optisch element op het objectief, dat is uitgelijnd met de afstandsmeter bovenop het camerahuis. Deze oplossing is kenmerkend voor de Super Ikonta modellenlijn, maar werd ook toegepast op modellen als de Super Nettel en Tenax II. Voigtlander gebruikte voor haar Bessa RF en Bessa II een andere, mechanische oplossing, waarbij het objectief over een slede wordt verplaatst. Bij deze Super Ikonta moest na het scherpstellen het voorwerp worden uitgekaderd middels de uitklapbare zoeker op het camerahuis. Het mag nu omslachtig lijken, maar in die tijd was dit een vooruitstrevend stukje techniek.

De Super Ikonta C is een kwalitatief hoogwaardig en mooi afgewerkte camera. Super Ikonta's zijn dan ook echte verzamelcamera's.

Conditie: bijzonder goed.
Taxatie 180 - 220 euro

De modellenreeks begint bij de 530 en eindigt bij de 534. Er werden ook nog een Super Ikonta III en IV uitgebracht. Dit zouden de laatste klapcamera's worden die door Zeiss Ikon werden geproduceerd.

Zeiss Ikon Super Ikonta C (531/2)
1936-'50

Van deze vroege Super Ikonta bestaat ook een Russische variant, de Moskva-2 genaamd. De Russen bouwden bijna 200.000 exacte kopieën van het hiernaast getoonde topmodel van Zeiss Ikon.

Deze camera is ontworpen voor 6 x 9 cm opnames (8 stuks), maar kan dankzij een inlegmasker en extra kaders op de zoeker ook foto's maken in het formaat 4.5 x 6 cm (16 stuks). De ontspanknop zit op het camerahuis.

Conditie: bijzonder goed.
Taxatie 200 - 250 euro

Dit model zou lang in productie blijven, van 1936 t/m 1953. Vooroorlogse modellen zijn o.a. hekenbaar aan de ongecoate Novar of Tessar lens in een Compur of Compur-Rapid sluiter. Na de oorlog werden ze uitgerust met flitssynchronisatie, een Schneider Xenar of Tessar lens in een Compur, Compur-Rapid of Synchro-Compur sluiter. De lens van dit exemplaar komt uit 1938, dus de camera zelf zal van 1939 zijn.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden de fabrieken van Zeiss Ikon gebombardeerd, waardoor er na de oorlog geen lenzen konden worden geproduceerd. Vandaar dat dit model na de oorlog ook met een Schneider Xenar lens werd uitgerust, wat een niet-Zeiss Ikon lens is.

Zeiss Ikon Super Nettel (536/24) 1934-'37
De nooit falende camera

De klassieke reportercamera, met automatische scherpstelling door ingebouwde afstandmeter. Een stevige constructie met metalen spleetsluiter, een vast objectief en afneembare achterwand. In de brochure uit 1934 wordt verder melding gemaakt van de goede eigenschappen die van de Contax zijn overgenomen. In 1936 kwam de hier getoonde verbeterde Super Nettel op de markt. Het lensnummer komt uit 1935, wat past bij het bouwjaar van deze camera.

De camera heeft een gekoppelde meetzoeker en er kan worden scherpgesteld door het wieltje te verdraaien dat rechtsboven op de lensplaat zit. Net als bij de Super Ikonta heeft deze camera twee zoekvensters, één voor het scherpstellen van het beeld en een om het te fotograferen onderwerp uit te kaderen. Na het scherpstellen moet je dus je oog van de ene naar de andere zoeker verplaatsen.

Conditie: gebruikt.
Taxatie: 200-250 euro

Foto: Duitse militair met Super Nettel, een verrekijker en handgranaat.

Deze Super Nettel was in 1934 leverbaar met een Zeiss Tessar 1:3.5 voor 152 gulden en met Zeiss Tessar 1:2.8 voor Fl. 169,- Dit model uit 1936 is uitgerust met een voordeliger Zeiss Triotar. 1:3.5

De Super Nettel werd geleverd door fotohandel Gerard Berman uit Haarlem, bevoorrecht met de onderscheiding van MEESTERWERKER der Contax-camera.

Zeiss Ikon Super Nettel II (537/24)
1936-'38

In 1936 kwam er een verchroomde versie op de markt, de Super Nettel II. Het betrof een gelimiteerde oplage van slechts 2000 stuks wereldwijd. De Tessar-lens stamt uit 1934, wat past bij de leeftijd van dit toestel. Tijdens de oorlog zijn bij bombardementen op Duitsland veel camera's verloren gegaan. Het is onduidelijk hoeveel er bewaard zijn gebleven.

Het hier getoonde exemplaar ziet er netjes uit. Rondom de zoeker wat kleine dutjes en op het chroom wat slijtplekken, maar de bekleding, de lens en het lakwerk hebben de tand des tijds goed doorstaan.

Met de komst van de Contax II kwam er ook een voordelig alternatief op de markt. De opvolger van deze Super Nettel kreeg niet de naam Super Nettel III, maar werd op het laatste moment omgedoopt naar Nettax.

Conditie: goed.
Taxatie 400-500 euro

Zeiss Ikon Super Ikonta B (530/16)
1935-'37

Deze Super Ikonta's werden door Zeiss-Ikon kort na elkaar uitgebracht. De van metaal gemaakte meetzoekcamera's zijn stevig gebouwd en behoorden in de jaren dertig tot de top van het segment.

Door het hoge gewicht ligt hij prettig en stabiel in de hand. De modellen A, B, C gebruikten 120 rolfilm, in de negatiefmaten 6x4.5 cm (A), 6x6 cm (B) en 6x9 cm (C). Model D gebruikte 616-film met een negatiefmaat van 8x11.5 cm. De lens komt uit 1934.

De Super Ikonta (B) 530/16 beschikt over de toen opzienbarende functie AUTOSPACE. De fotograaf hoefde hierdoor slechts het eerste frame goed te zetten, waarna de rest van de negatieven automatisch werd uitgelijnd. Hierdoor ging wel het eerste negatief verloren en konden er nog 11 van de 12 foto's worden benut.

De camera heeft twee zoekvensters. Eén voor het scherpstellen van het beeld en nog een om het te fotograferen onderwerp uit te kaderen. Na het scherpstellen moet je dus je oog van de ene naar de andere zoeker verplaatsen.

De Super Ikonta's gebruikten de door Zeiss-Ikon ontwikkelde roterende wig-prisma, waardoor met de linker hand op de lens kon worden scherpgesteld.

De Super Ikonta modellen 530/16 en 532/16 behoorden tot de standaard uitrusting van de Army Film & Photographic Unit of the Britisch Army. In het AFPU-handboek staan ze vermeld als: 'proved to be the best and handlest in action'. Deze camera is onder andere gebruikt door sergeant Peter Norris tijdens de invasie in Normandië.

Conditie: goed.
Taxatie 120-150 euro

Zeiss Ikon Super Ikonta B (532/16)
1937-'56 - Perfect control . . .

Deze 532/16 kwam in 1937 op de markt en combineerde de afstandsmeter en zoeker in één venster. De naoorlogse productie liep tot 1956 en is herkenbaar aan de lensnaam Zeiss Opton, de firma die in 1946 werd opgericht in West-Duitsland. In 1937 was lenscoating nog niet mogelijk, maar naderhand liet men de lenzen soms alsnog coaten.

Conditie: mooi
Taxatie: 120-150 euro

AFPU:
Army Film & Photographic Unit of the Britisch Army

De moddervette Super Ikonta's 530/16 en 532/16 behoorden tot de standaard uitrusting van de AFPU. In het AFPU-handboek staan ze vermeld als: 'proved to be the best and handlest in action'.

Super Ikonta 532/16 en Vinten Normandy 35mm filmcamera

Zeiss Ikon Contax II (543/24)
1936-'42

In de jaren dertig brachten Leitz, Zeiss en Rollei toonaangevende modellen op de markt die bijna dertig jaar lang de Europese persfotografie zouden domineren. ` De Leica's waren eenvoudig geconstrueerd, robuust en betrouwbaar en daardoor zeer succesvol. Zeiss Ikon ontwikkelde als antwoord op het ontwerp van Leitz de Contax. De opvolger, de Contax II, werd een groot succes en was de eerste meetzoeker die de afstandsmeter en zoeker in één venster combineerde.

Contax versus Leica
Het plaatsen van een nieuwe film in een Leica is niet eenvoudig. Zo is er een speciale sjabloon nodig om een lange lip aan de film te snijden. Bij de Contax kun je zowel links als rechts een filmcassette plaatsen, zodat je de belichte film niet hoeft terug te draaien.

Het gordijn van de gordijnsluiter is bij de Contax in metaal uitgevoerd, terwijl die van de Leica van stof is gemaakt. Als je met een Leica in de zon loopt, moet je dus steeds een kapje op de lens plaatsen om te voorkomen dat de lens niet als brandglas gaat fungeren en een gaatje in het gordijn brandt. Zeiss Ikon gaf de verwisselbare lenzen een bajonetsluiting mee, zodat ze sneller gewisseld konden worden dan de met schroefdraad uitgevoerde lenzen van de Leica. De Contax was technisch dus meer geavanceerd, maar daardoor ook minder betrouwbaar dan de Leica. In 1936 bracht Zeiss Ikon daarom de Contax II uit, die aanzienlijk beter was dan zijn voorganger.

WO2
De Contax II werd o.a. gebruikt door de oorlogsverslaggevers Robert Capa, Bert Hardy en Lee Miller. De AFPU stond dit toe, maar verleende geen service op de toestellen.

Robert Capa (links) met Contax II in gesprek met George Rodger - Napels 1943.

Dr. Weber vacublitzauslöser
Nadat de eerste flitslampen werden geïntroduceerd, verschenen er ook de eerste lamphouders, zoals de hier getoonde. Dr. Weber uit Kiel was toen een toonaangevende fabrikant van flitsers. Het bedrijf ontwierp houders voor de Leica, Contax en Super Nettel. Zeiss Ikon zou later zelf de houder voorzien van een koppeling naar de ontspanknop op de camera, waarmee de flits werd gesynchroniseerd. In de metalen buis zit een batterij die de lamp moet ontsteken.

Na de Tweede Wereldoorlog vervielen alle Duitse patenten en werden, net als bij Leica, de mallen, gereedschappen en voorraden in beslag genomen door de Russen. Ongeveer 300 Duitse fabrieksarbeiders werden als krijgsgevangenen naar Kiev overgeplaatst. Na de oorlog werd daar de productie van de Contax II onder de naam Kief 4A voortgezet. Deze naoorlogse productie vond niet alleen plaats in Rusland, maar ook nog bij Zeiss in Duitsland, gebruikmakend van oude voorraden van voor 1945.

Kiev Contax II - 1945 -'83

Carl Zeiss Jena Sonnar nr. 2256777
Dit tweede exemplaar uit mijn verzameling is uitgerust met een lens genaamd Sonnar. De lens zou vlak na de oorlog zijn toegepast, ter aanvulling op productie uit oude voorraden. Na 1945 verviel het patent uit 1931 echter en werd de Sonnar o.a. door Rusland (Jupiter) en Japan (Nikkor, Senerar/Canon) nagemaakt. De Sonnar zou in de DDR tot 1994 in productie blijven.

Toen de oorlog ten einde liep, gaf Hitler het Duitse volk daar de schuld van en liet als straf de infrastructuur en voedselvoorraden vernietigen. Er was vrijwel gebrek aan alles. Veel Duitse burgers stierven de hongerdood. Om geld voor voedsel te verdienen werden uit verborgen oude voorraden Contaxen in elkaar gezet om te verkopen aan de geallieerde troepen. Na het opsplitsen van Duitsland kwam Jena in de Russische zone te liggen. De Amerikanen roofden de meeste voorraden nog even weg voordat de Russen de macht kregen en de productie van de Contax naar Kiev verplaatsten. Het Duitse Zeiss mocht niet meer zelfstandig toestellen in Duitsland maken, maar deed dit in het geheim toch uit voorraden die ze verborgen hadden. Ze moesten de sluiter opnieuw 'uitvinden', omdat de mallen en tekeningen bij bombardementen verloren waren gegaan. Deze camera's zijn nu bekend als Jena-Contaxen en nu vele honderden euro's waard. Omdat ze niet 'ondekt' mochten worden, verschillen de Duitse en Russische Contaxen niet van elkaar, wat identificatie niet eenvoudig maakt. Het enige verschil zou dus in de nieuw ontworpen sluiter zitten. Er zijn dus naoorlogse Jena-sluiters en vooroorlogse Dresden-sluiters in omloop.

Carl Zeiss Jena
De merkrechten 'Carl Zeiss' en 'Zeiss Ikon' waren veel geld waard en werden na de oorlog zowel door het oude Zeiss (Rusland/Oost-Duitsland) als door het door de Amerikanen nieuw opgerichte Zeiss in Oberkochen, West-Duitsland gebruikt. In 1957 kende het Amerikaanse Hooggerechtshof beide merknamen toe aan de Zeiss Foundation in de U.S. Occupied Zone van Duitsland. Het Oost-Duitse Zeiss voegde daarom in 1957 'Jena' toe aan de merknaam en gebruikte voor de export buiten Europa ook wel 'aus Jena'. Maar niet alle camera's die de naam 'Carl Zeiss Jena' dragen zijn van na 1957. Ook op toestellen van voor de oorlog kom je de toevoeging 'Jena' vaak tegen, zoals bij de vooroorlogse Super Ikonta's en Super Nettels die op deze pagina staan. In 1957 heeft men Carl Zeiss 'Jena' laten registreren als merknaam, wat voorheen niet het geval was. Het is dus een rechtenkwestie en zegt niets over de leeftijd van de lens.

Contax met logo
Wat verder opvalt aan dit exemplaar is dat de naam Contax met een kleiner lettertype is geschreven (Links naast de C zit meer vrije ruimte) en het logo van Zeiss Ikon is naast de afstandsmeter (c) aangebracht. Ook de genummerde flitsschoen (nr. 348) draagt dit logo.

De handleiding uit 1936 (rechts) toont een afbeelding van de Contax II met het logo op de voorkant, maar op Internet zijn ze onvindbaar. Je kunt je dus afvragen of Zeiss Ikon deze uitvoering in productie heeft genomen. Ook in de British Journal uit 1937 staat een advertentie met een Contax II met Zeiss Ikon-logo. Het toestel heeft bij het maken van promotiefoto's dus wel bestaan, maar bij de daadwerkelijke productie is blijkbaar besloten om het logo achterwege te laten. De Russen hebben deze publicaties natuurlijk ook gezien en het ontwerp met logo na de oorlog overgenomen bij de productie in Kiev.

De Sonnar-lens stamt uit 1938 en is waarschijnlijk als oude voorraad meegenomen en na de oorlog op dit exemplaar gemonteerd. Historisch gezien dus een leuke aanvulling op de verzameling en met logo redelijk zeldzaam. Bij door Rusland gemaakte Contaxen ontbreekt het Zeiss Ikon-brandmerk in het leer op de rug van de camera, omdat het leer van een mindere kwaliteit is. Het exemplaar met flitser heeft dit stempel wel, dit exemplaar met logo niet. De Russen hebben overigens ook naamloze Contaxen geproduceerd, omdat Amerika de merknaam 'Contax' als oorlogsbuit toekende aan het West-Duitse Zeiss. Na deze naamloze periode doopten ze het toestel om tot 'Kiev'. De productie van de 'Contax' in Kiev stopte pas in 1983. Je kunt ze voor enkele tientjes aan je verzameling toevoegen. Een Duitse Contax II is ongeveer viermaal zoveel waard.

De naoorlogse Contax IIa is o.a. herkenbaar aan het kleinere venster van de meetzoeker en de vlakke voorkant van het camerahuis.

Zeiss Ikon Tenax II (580/27) 1938-'41
35mm Auto-Focusing PRECISION Miniature

In de jaren dertig ontwierp Hubert Nerwin voor Zeiss Ikon een aantal kleine camera's voor de 35mm-film. De meeste van deze modellen gebruiken negatiefmaten van 24x36 mm. De Tenax 1 en 2 gebruiken echter een kortere framemaat van 24x24 mm, zodat er sneller achterelkaar en meer foto's kunnen worden genomen. Dit naar voorbeeld van de populaire camera's van Robot, die over een veermechanisme beschikken om de film snel te kunnen doordraaien. Door de hefboom naar beneden te drukken wordt niet alleen de film getransporteerd, maar gelijk ook de speciaal ontwikkelde Compursluiter gespannen. Je kon daarbij de camera aan het oog houden, zodat je in serie actiefoto's kon maken. Het toestel heeft verder een ingebouwde zelfontspanner, verwisselbare lenzen in bajonetvatting en een meetzoeker, waarbij afstandsmeter en beeldzoeker in één venster zijn verenigd. De Tenax II kan 50 opnames maken op een standaard filmrolletje en gebruikt daarbij dezelfde spoelen als de Contax.

Conditie: mooi.
Taxatie: 400-500 euro

WO2
De productie van camera's werd vanaf 1938 stopgezet. Zeiss Ikon was in aanloop naar en tijdens de oorlog actief betrokken bij diverse militaire projecten. Zo werd de Tenax II aangepast voor het maken van X-ray opnamen en ingezet bij de ontwikkeling van raketmotoren door Werner von Braun. Nieuwe camera prototypen en tekeningen van o.a. de Tenax, Contax en Super Nettel werden zolang opgeslagen in de kelders van de voormalige Ica-fabriek in Dresden, waar alle 35mm-camera's van Zeiss Ikon werden geproduceerd. Bij bombardementen op Dresden, in de nacht van 13 op 14 februari 1945, gingen o.a de tekeningen en mallen van de Tenax II verloren. Het Ica-gebouw dat uit meerdere verdiepingen bestond, storte volledig in. De productiefaciliteiten voor de Tenax I overleefde de oorlog wel. Het Oost-Duitse Zeiss bracht na de oorlog nog verschillende varianten van dit toestel uit. De Tenax II kwam niet meer terug. Doordat de Tenax II maar kort in productie is geweest, zijn er ook weinig vervangingslenzen gemaakt.

Zeiss Ikon Tenax I (570/27) 1939-'41

Deze setjes kom je dus niet vaak tegen en zijn zeldzaam (lees: duur). Ook van de camera zelf zijn beperkte aantallen geproduceerd, waardoor ze nu gezocht en flink aan de prijs zijn. De Tenax I ( 1939) kwam overigens een jaar later op de markt dan de Tenax II (1938). De hier getoonde Tenax II is van het eerste productiejaar, de lens komt uit 1937.

De Tenax II heeft een origineel en innovatief ontwerp, wat het een echte verzamelcamera maakt. Het is een toestel van hoge kwaliteit en het staat bekend als de gebruiksvriendelijkste 35mm-camera van voor de oorlog.

De Tenax II was leverbaar met 4 verschillende lenzen, een f:2.8 Tessar, een f:2 Sonnar, een Sonnar telelens en een Orthometar groothoeklens. Het objectief beschikt over een bajonetsluiting, waardoor hij eenvoudig en snel te demonteren is. Het hier getoonde model heeft de duurdere Sonnar lens, die 315 gulden kostte. Een toestel met Tessar kon voor 254 gulden worden aangeschaft. De lensopening (het diafragma) is in te stellen door aan de ring rondom de lens te draaien. De sluiter is van het type Compur Rapit en is in het camerahuis net achter de lens ingebouwd. Hierdoor kan de lens als complete eenheid snel worden gewisseld. Deze meetzoeker heeft geen flitssynchronisatie, maar kent wel een zelfontspanner en is beveiligd tegen het dubbel belichten van een opname.

Miniatuurcamera's van Zeiss Ikon: Tenax II, Contax II en Super Nettel II.

De Tenax II werd speciaal ontwikkeld om snel in serie foto's te kunnen maken, net zoals de camera's van Robot. De grote filmtransporthendel zit rechts van de lens (aan de voorkant van de camera), zodat je niet je vingers hoeft te verplaatsen bij het doordraaien van de film.

Zowel de Robot als ook deze Tenax II werden tijdens de Tweede Wereldoorlog door het Duitse leger gebruikt.

Zeiss Ikon Nettar A (515/2)
1937

De Nettar-serie van Zeiss Ikon is ontworpen voor de gebruiker die een kwalitatief goede, eenvoudig te bedienen en voordelige camera zoekt.

Taxatie: 35 - 50 euro

Zeiss Ikon Nettar (515/16)
1938 - 1951

Twee Amerikaanse soldaten uit Tacoma, Washington. Links op de foto oorlogsfotograaf Arnold E. Samuelson, met een Nettar 515/16 en rechts Marvin R. Carter, een artillerist die is toegevoegd aan dezelfde eenheid.

Taxatie: 35 - 50 euro

Zeiss Ikon Ikonta B (521/16)
1938-'53

Een leuke kwaliteitscamera met een mooie, klassieke uitstraling. Het toestel maakt 12 opnames in het formaat 6x6 cm en gebruikt daarvoor rolfilm nr. 120.

De 521/16 was voor de oorlog leverbaar in drie verschillende uitvoeringen:
Tessar f:3.5 / Compur-Rapit (74.00 Dollar)
Novar-Anastigmat f:3.5 / Compur (56.00 Dollar)
Novar-Anastigmat f:4.5 / Klio (44.00 Dollar)

Het hier getoonde model is uitgevoerd met een Novar-Anastigmat f:3.5 lens en Prontor-S sluiter en is dus van na de oorlog. Deze Ikonta was ook alleen na de oorlog leverbaar met flitssynchronisatie.

Een zelfde toestel werd onlangs voor 180 euro verkocht. Tel daar de veilingkosten nog bij en je zit op 200 euro. Ook op andere websites kom ik dergelijke hoge prijzen tegen. Zelf betaalde ik aanzienlijk minder voor dit fraaie exemplaar. Ikonta's zijn wel meer waard dan Nettar's, maar helemaal verklaren kan ik het niet.
Taxatie: 50 - 80 euro

Zeiss Ikon Ikoflex III (853/16) 1939-'40

In 1934 voegde Zeiss Ikon een nieuw model Twin-lens Reflex camera (TLR) toe aan haar Ikoflex-reeks. Concurrent Rollei had net daarvoor de Rolleiflex Standard uitgebracht. Dit type kwaliteitscamera's werd veel gebruikt door professionele fotografen.

Door de onderste lens (het objectief) wordt de film belicht. Met de bovenste lens kan worden scherpgesteld (viewfinder). Je kijkt hierbij bovenop de camera, op een matglas. De spiegel in de camera staat onder een hoek van 45 graden en reflecteert het beeld voor de camera op het matglas, vandaar de naam spiegelreflexcamera. Bij het scherpstellen schuift de voorkant in zijn geheel naar voren. Je kunt heel precies scherpstellen en mooie scherptediepte resultaten behalen en daarbij meekijken op het matglas.

De Ikoflex zou in verschillende uitvoering tot 1960 in productie blijven. Het hier getoonde model III staat bekend als een van de beste uit deze serie. Hij gebruikt 120 rolfilm en maakt 12 foto's in de negatiefmaat 6 x 6 cm. Dit model is uitgerust met gekoppelde 75mm-lenzen (vooroorlogs, dus zonder coating). De zoeker bevat een Teronar Anastigmat lens en het objectief een Zeiss Jena Tessar.

Conditie: mooi
Taxatie: 350 - 500 euro

Zeiss Ikon Movikon 16 - 1935-'

Onderstaande filmcamera werd begin 1935 door Zeiss Ikon uitgebracht en was bestemd voor de professionele cameraman. Het is een kwalitatief goed gemaakte 16mm-filmcamera met verschillende opties: scherpstellen tijdens het filmen, slow-motion en instelbare belichting. Met een gewicht van 2 kg niet bepaald een lichtgewicht, een statief is dan ook geen overbodige luxe.

Zoals op de foto is te zien, werd de Movikon 16 ook door het Duitse leger gebruikt. Het betreft hier een tweede versie, afgaande op de extra accessoireschoen op het deksel.

De camera wordt aangedreven door een opwindbare veer met snelheden van 12 tot 64 beelden per seconde en is uitgerust met een gekoppelde afstandsmeter. Op de accessoiresschoen kon een Turret-zoeker worden gemonteerd.

In nette staat verkerende set met originele verpakking, redelijk zeldzaam.

Taxatie: 200 - 250 euro

Een Ihagee Exakta B, een Agfa Billy Clack en opvallend veel klapcamera's bij deze amateurfotografen.
Finse militaire parade in de stad Petroskoi op 1-10-1942